یکی از ویژگی های رسول خدا صلی الله علیه و آله آن است که تا وقتی که میان امّت خویش بودند، عذاب بر آنان نازل نمی شد. خداوند عزیز در این باره می فرماید: «و ما کان اللّه لیعذّبهم و انت فیهم»[۱]؛ تا آن زمان که تو در میان مردم هستی، خداوند آنان را عذاب نمی کند.
امیر مؤمنان علیه السلام در این باره فرمود: «در زمین، دو امان از عذاب الهی بود که یکی از آنها برداشته شد؛ پس دیگری را دریابید و بدان چنگ زنید. امانی که برداشته شده، رسول اللّه صلی الله علیه و آله بود...»[۲]
در تفسیر آیه فوق، نظریات گوناگونی ارائه شده است: سیّد عبدالحسین طیّب می گوید: «مراد [از کسانی که عذاب الهی از آنان با وجود پیامبر صلی الله علیه و آله نفی شد] مؤمنان ضعیف الایمان هستند که اسلام آورده اند و احکام اسلام را پذیرفتند، لکن زیر بار ولایت علی علیه السلام نرفتند. حکمت این که عذاب بر این ها در دنیا نازل نشده... برای این است که صورت اسلام باید محفوظ باشد و اگر این «ظاهر مسلمانان» هلاک شوند، کفّار حمله می کنند و یاوران پیغمبر صلی الله علیه و آله کم می شوند و دستگاهه اسلام برچیده می شود؛ لذا می فرماید: «و ما کان اللّه لیعذّبهم و انت فیهم»».[۳]
برخی از مفسّران، مراد از عذابِ نفی شده را، عذاب عمومی بر تمامی مسلمانان می دانند. در تفسیر نور می خوانیم: «منظور از نفی عذاب، برداشته شدن عذاب عمومی از مسلمانان به برکت وجود پیامبر صلی الله علیه و آله است؛ مثل عذاب های اقوام پیشین و گرنه اشخاصی در موارد خاصّی گرفتار عذاب الهی شدند. در احادیث است که خداوند به خاطر وجود برخی افراد پاک و علمای ربّانی، عذاب را از مردم دیگر برمی دارد.»[۴]
در تفسیر المیزان نیز آمده است: «مراد به عذاب که در آیه نفی شده، عذاب آسمانیِ موجب استیصال است که این امّت را مانند عذابِ سایر اُمم شامل می شود. و خداوند سبحان در این آیه، این چنین عذاب را از این امّت مادام که رسول خدا صلی الله علیه و آله زنده و در میان آنان است و هم چنین بعد از درگذشت آن جناب، مادام که امّت استغفار می کنند، نفی کرده است.»[۵]
پی نوشت ها:
[۱] . انفال / ۳۳.
[۲] . ر. ک: نهج البلاغه، حکمت ۸۸ .
[۳] . اطیب البیان، ج ۶ ، ص ۱۱۲ و ۱۱۳.
[۴] . تفسیر نور، محسن قرائتی، ج ۴، ص ۳۲۷ و ۳۲۸.
[۵] . تفسیر المیزان، بنیاد علمی و فکری علاّ مه طباطبایی، ۱۳۶۳، ج ۹، ص ۱۰۹.
منبع: پایگاه اطلاع رسانی حوزه.
