در قرآن کریم هرگز دین به صورت جمع یعنی ادیان نیامده است. بلکه در قرآن از کلمه دین با قید اسلام استفاده شده است. ممکن است برای بسیاری این سؤال پیش بیاید که دین حضرت عیسی (ع)، دین حضرت موسی (ع) و دین سایر انبیاء ادیان مختلفی است که همه آنها از سوی خداوند متعال برای هدایت بشر نازل شده اند. پس ادیان سایر پیامبران در برابر دین اسلام قرار دارند.
در جواب این سؤال باید گفت دین خداوند فقط یک دین است. دین خداوند همان دین اسلام است و اسلام در لغت به معناي خضوع، انقياد، تسليم، گردن گذاري و طاعت است.[۱]
در اصطلاح، اسلام بر ديني اطلاق مي شود كه خداوند در قرآن كريم مردم را به سوي آن دعوت نموده است و دلیل اسلام نامیدن آن این است که برنامه كلي آن تسليم شدن انسان به خداي جهان و جهانيان است[۲] و در اثر اين تسليم غير خداي يگانه پرستش و اطاعت نشود.[۳]
بنابراین ادیان سایر انبیاء از جمله دین حضرت موسی (ع) و حضرت عیسی (ع) نیز دین اسلام بوده اند. نام گذاری دین آنها به دین مسیحیت و یهودیت از سوی خداوند نبوده است بلکه پیروان این دو پیامبر گرامی خداوند این اسامی را به وجود آورده اند. پس دینهای پیامبران گذشته نیز اسلام بوده و هیج تعارض و تضادی با دین اسلام نداشته اند.
در اینجا به دلایل قرآنی و عقلی بر وحدانیت دین خدا اشاره می شود:
دلیل قرآنی
آيات متعددي در قرآن كريم ثابت می کند که دين تمام پيامبران الهي، دين اسلام بوده است:
الف: آياتي قرآن كريم به صراحت می گوید اولين كسي كه دين الهي را اسلام و پيروان آن را مسلمان ناميد حضرت ابراهيم (عليه السّلام) بود. قرآن در این باره چنین می فرماید: «رَبَّنا وَ اجْعَلْنا مُسْلِمَيْنِ لَكَ وَ مِنْ ذُرِّيَّتِنا أُمَّةً مُسْلِمَةً؛ پروردگارا ما دو نفر را مسلمان قرار ده و از نسل ما امت مسلمان به وجود بياور».[۴]
ب: وصيت حضرت ابراهيم و حضرت يعقوب (عليه السّلام) که در قرآن کریم نقل شده دلیل روشن بر این است که دین خداوند فقط دین اسلام است. خداوند می فرماید: «وَ وَصَّى بِها إِبْراهيمُ بَنيهِ وَ يَعْقُوبُ يا بَنِيَّ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفى لَكُمُ الدِّينَ فَلا تَمُوتُنَ إِلاَّ وَ أَنْتُمْ مُسْلِمُونَ؛ و ابراهيم و يعقوب، پسران خود را به همان [آيين] سفارش كردند؛ [و هر دو در وصيتشان چنين گفتند:] «اى پسران من، خداوند براى شما اين دين را برگزيد؛ پس، البته نبايد جز مسلمان بميريد.» [۵]
ج. سحره فرعون بعد از ديدن معجزه، دين حضرت موسي (عليه السّلام) را مي پذيرند و در پيشگاه خداوند بعد از تهديد فرعون دعا مي كنند كه پروردگارا بر ما شكيبايي فرو ريز و ما را مسلمان بميران»[۶]
د. آیه که خطاب به امت پيامبر (صلّي الله عليه و آله) مي فرمايد: «خداوند از دين آنچه را كه به نوح درباره آن سفارش كرد براي شما تشريع كرد و آنچه را بر تو وحي كرديم و آنچه را كه درباره آن به ابراهيم و موسي و عيسي سفارش نموديم كه دين را برپا بداريد...»[۷] دليل دیگر بر يگانگي دين انبياء الهي است.
ه . آیه ای که می فرماید: إ«ِنَّ الدِّينَ عِنْدَ اللَّهِ الْإِسْلام؛ در حقيقت، دين نزد خدا همان اسلام است»[۸] و نیز آیه «وَ مَنْ يَبْتَغِ غَيْرَ الْإِسْلامِ ديناً فَلَنْ يُقْبَلَ مِنْهُ وَ هُوَ فِي الْآخِرَةِ مِنَ الْخاسِرين؛ و هر كه جز اسلام، دينى [ديگر] جويد، هرگز از وى پذيرفته نشود، و وى در آخرت از زيانكاران است»[۹]به صراحت بر وحدانیت دین خداوند تحت اسم اسلام دلالت دارند.
علامه طباطبایی در این رابطه فرموده است: دين در پيش خدا يك دين است و هيچ اختلافي در آن وجود ندارد و آن دين اسلام است كه عبارت از تسليم در برابر حق است. يا به عبارت ديگر اسلام عبارت از تسليم از براي بياني است كه از طرف خداوند در مقام ربوبيت در معارف و احكام صادر شده است. ولو از نظر كمي و كيفي در شرايع انبيائش اختلاف وجود دارد لكن در عين حال يك چيز بيش نيست. و بين شرايع پيامبران اختلاف با تضاد و تنافي وجود ندارد.[۱۰]
دلیل عقلی
دليل دوم بر اينكه ديني كه خداوند آن را براي هدايت بندگانش مي فرستد يك دين است اين است كه خداوند متعال حقّ است و دين او نيز حق است و دين حق نمي تواند تعدد داشته باشد. پس خاصيت حقيّت دين الهي وحدت دين را اقتضاء مي كند و تعدد فقط در اديان باطل راه دارد.
دلیل حدیثی
در احادیث معصومین نیز به این مطلب تصریح شده است مثلا وقتي مفضل از امام صادق (عليه السلام) در مورد دين حضرت ابراهيم، نوح، موسي، عيسي و... مي‌پرسد، امام صادق (عليه السلام) مي‌فرمايد: «دين همه آنها اسلام بوده، نه غير آن و به آيات متعددي از جمله آيات ۱۹ آل عمران، حج، ۷۸؛ بقره، ۱۲۸ و... اشاره فرمودند...»[۱۱] بنابراين از ديدگاه آيات قرآن و روايات ائمه معصومين «عليهم السلام» فقط يك دين وجود دارد و آن هم دين اسلام است.
نویسنده: حمیدالله رفیعی
پی نوشت:
[۱] . دكتر احمد فتح الله، هجم الفاظ الفقه الجعفري، ص ۵۲، اول، ۱۴۱۵ ق.
[۲] . سورة نساء، آية ۱۲۵.
[۳] . طباطبایی ، محمد حسین، شيعه در اسلام، ص ۳. ۱۳۴۸ش، بی‌نا.
[۴] . سورة بقره، آية ۱۳۸.
[۵] . سورة بقره، آية ۱۳۲.
[۶] . سورة اعراف، ۱۲۶.
[۷] .سورة شوري، آية ۱۳.
[۸] . آل عمران، ۱۹.
[۹] . آل عمران، ۸۵.
[۱۰] . محمد حسين طباطبائي، الميزان، ۳/۱۲۰ و ۱۲۱، قم، موسسة نشر اسلامي، بي تا.
[۱۱] . مجلسي، محمدباقر، بحار الانوار، ج ۵۳، ص ۱، داراحياء التراث العربي، لبنان، چ دوم، ۱۴۰۳ ق.
