برخی اشکال می کند که قرآن کریم دربسیاری کوتاهی داشته است مثلاً می گویند چرا در قرآن کریم کیفیت و چگونگی نماز را بیان نکرده است تا امروز مسلمانان درباره آن اختلاف نمی کردند.  در این نوشته به صورت مختصر به پاسخ این شبهه پرداخته شده است.

در دین اسلام نماز از مهمترین فرایض است که در هرزمان و هر حالتی بر مکلفین واجب است. نماز اولین فریضه ای است که بر پیامبر اسلام نازل گردیده است.

  تردیدی در این نیست که در زمان رسول خدا (ص) همه مسلمانان به یک شکل نماز می خوانده اند. اما امروز مب بینیم پیروان مذاهب مختلف به گونه های مختلف نماز می خوانند. این افتراق و اختلاف که در جزئیان نماز به ویژه در نحوه قرار دادن دستها در حال قیام از اختلاف مسلمانان به فرقه های متعدد ناشی شده است. 

   قرآن کریم کتاب آسمانی معمولاً به کلیات مسائل دینی پرداخته است و بیان مسائل جزئی و فروعات را به شخص پیامبر واگذار نموده است. به همین دلیل بسیاری از فروعات و مسائل دینی از سوی پیامبر اسلام یا در قالب احادیث و سخن و یا به صورت سیره عملی  بیان شده است. خداوند در قرآن کریم فرموده است: «ما آتاكُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ‏ وَ ما نَهاكُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا وَ اتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ شَديدُ الْعِقابِ[۱]؛ آنچه را رسول خدا براى شما آورده بگيريد (و اجرا كنيد)، و از آنچه نهى كرده خوددارى نماييد؛ و از (مخالفت) خدا بپرهيزيد كه خداوند كيفرش شديد است». پس پیامبر اسلام(ص) افزون بر ابلاغ آیات قرآن به مردم وظیفه داشته است که مطالب و مسائل دینی را برای مردم بیان کند.

 از این رو کیفیت نمازخواندن و اینکه در نماز چه چیزی خوانده شود و چگونه انجام گیرد، در قرآن نیامرده است و پیامبر اسلام (ص) نماز عملاً به اصحاب و اطرافیان خود آموزش داده است. افزون بر آن  نماز یک نوع عمل است که باید در خارج به صورت عملی برای دیگران نشان داده شود. مثلا درقرآن کریم اگر می فرمود دو رکعت نماز بخوانید و رکوع و سجده انجام دهید و امثال این امور، کسی از آن چیزی نمی فهمید و در کتابت و نوشته عمل و فعل خارجی قابل نشان دادن نیست و به همین علت آموزش نماز به رسول خدا پیامبر اسلام (ص) واگذار شد و آن حضرت نماز را با تمام جزئیات و روش انجام دادن آن را عملاً به اصحاب آموزش می دادند.

در کتابهای  حدیثی شیعه و سنی نقل شده است که پیامبر اسلام (ص) به مردم می‌گفتند نماز بخوانید همانگونه که من نماز می خوانم. مثلا در کتاب صحیح ابن حبان آمده که پیامبر اسلام فرمود: «صَلُّوا كَمَا رَأَيْتُمُونِي أُصَلِّي» ابن حبان در ادامه نقل این حدیث می‌گوید این جمله امر است و شامل تمام جزئیات می شود که پیامبر اسلام به مردم عملاً نشان داده است.[۲] محقق داماد در رساله اش می‌گوید به دلیل حدیث« صلوا كما رأيتموني اصلى» یعنی نماز بخوانید همانگونه که من می خوانم،  تأسی به فعل رسول خدا(ص) نسبت به کمیت و کیفیت نماز واجب است.[۳]

بنابراین چگونگی و ترتیب نماز از طرف رسول خدا(ص) به مسلمانان آموزش داده شده است، تغییرات و اختلافاتی را که در نماز پیروان مذاهب مختلف مشاهده می شود به این معنا نیست روش و چگونگی نماز از سوی پیامبر اسلام (ص) بیان نگردیده است و یا اینکه پیامبر اسلام به صورت های مختلف نماز خوانده و پیروان هر کدام از فرقه ها و مذاهب اسلامی یکی از این روش ها را انتخاب کرده است. بلکه این تغییرات و اختلافاتی که در بین فرقه‌های اسلامی دیده می شود به دلایلی در زمان خلفای اسلامی به وجود آمده است. ما در اینجا یک حدیث را که اهل سنت هم آن را نقل نموده ذکر می کنیم که نماز پیامبر اسلام همان گونه بوده است که اهل بیت پیامبر(ع) و شیعیان آنان انجام می‌دهند.

    در متون اهل سنت نقل شده که محمد بن عمر و ابن عطا روايت کرده اند، ابو حميد ساعدي از ده نفر از اصحاب رسول خدا (ص) شنيد که يکي از اين ده نفر ابو قتاده است. پس ابو حميد مي­گويد: من داناترين شما بر نماز رسول خدا (ص) هستم. او در این جمع گفت: رسول خدا زماني که به نماز مي ايستاد دو دوست خود را بالا مي برد تا موازي دو گوشش قرار مي داد. سپس تکبير مي گفت تا اينکه هر عضو بدنش در جاي خود قرار مي‌گرفت و سپس حمد و سوره را قرائت مي‌کرد. پس تکبير مي گفت و دستها را تا گوش بالا مي برد سپس به رکوع مي رفت و دو کف دست خود را بر زانو مي گذاشت سپس آرام مي گرفت نه سرش را بالا مي برد و نه زياد پايين مي انداخت و مي گفت «سمع الله لمن حمده»  سپس دو دست را بالا مي برد تا کنار گوش و الله اکبر مي گفت و خود را به زمين مي انداخت و دو کف دست خود را کنار خود می گذاشت سپس سر به سجده می برد، و بلند می شد بر روي پاي چپ می نشست و انگشتان دو پايش را موقع سجده باز می کرد و سجده می کرد و سپس الله اکبر می گفت و بلند می شد و بر پاي چپ می نشست تا اندامش آرام می گرفت سپس به همين ترتيب نماز را ادامه می داد... همه گفتند: راست گفتي رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ اين چنين نمازمي خواند.[۴]

با توجه به اينكه در روایت ابوحميد که ازطریق خود اهل سنت نقل شده سعي گردیده تمام جزئيات و مستحبات نماز را كه حضرت پيامبر (ص) ‌انجام مي­دادند بيان كند و از اين بيان ابوحميد ساعدي بدست مي­آيد كه حضرت محمد (ص) در قيام نماز دست روي دست نمي گذاشتند و در آخر سورة حمد آمين نمي گفته است. پس نماز رسول خدا (ص) به همان روشي بوده كه ائمه معصومين (ع) انجام مي داده اند.

نویسنده: حمیدالله رفیعی

پی نوشت:

[۱] . حشر، ۷

[۲] . محمد بن حبان تمیمی بستی،  صحيح ابن حبان بترتيب ابن بلبان، ج۴ص۵۴۱،  دار النشر: مؤسسة الرسالة - بيروت - ۱۴۱۴ - ۱۹۹۳، الطبعة: الثانية، تحقيق: شعيب الأرنؤوط.

[۳] . محقق داماد، اثنا عشر رساله،  ج۲ص۱۹۶، بی‌تا، بی‌نا.

[۴]. نووي، محي الدين، المجموع، دارالفکر، ج۳، ص۴۰۱، و ابن حجر عسقلاني، تلخيص الحبير، دارالفکر، ج۳، ص۲۷۱؛ ابن حنبل، احمد، مسند. بيروت، دارصادر، ج۲، ص۴۵۴؛ بخاري، محمد بن اسماعيل، صحيح بخاري، بيروت، دارالفکر، ۱۴۰۱ق، ج۱، ص۱۹۱.