در زمانى که دشمنان اسلام در اوج قدرت بودند و مسلمین در اقلیت و ضعف، دشمنان به توانایى و قدرت خود مى نازیدند، و (مى گفتند ما جمعیتى نیرومند و متحد هستیم» و از مخالفانمان انتقام مى گیریم و بر آنها پیروز مى شویم)؛ «اَمْ یَقُولُونَ نَحْنُ جَمِیعٌ مُّنْتَصِرٌ»(۱) ولى قرآن بلافاصله مى افزاید: ([امّا] به زودى جمعشان شکست مى خورد و پا به فرار مى گذارند؛ «سَیُهْزَمُ الْجَمْعُ وَیُوَلُّونَ الدُّبُرَ»(۲)
مسلماً در آن زمان، پیش بینى پیروزى سریع مسلمین و در هم شکستن دشمنان نیرومند اسلام غیر ممکن بود، ولى چند سالى بیشتر نگذشت که مسلمانان هجرت نمودند و آنقدر قدرت و توانایى یافتند که در نخستین برخورد مسلحانه با دشمن در میدان جنگ بدر چنان ضربه سهمگینى بر دشمنان وارد کردند که هرگز انتظار آن را نداشتند.
جالب این که طبق حدیثى که از ابن عباس نقل شده پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله) در روز بدر، نخست در خیمه خود، دعا کرد و عرضه داشت: «خداوندا! من تو را به عهد و پیمانى که با ما داشته اى مى خوانم» و سپس هنگامى که با لباس جنگ از خیمه بیرون آمد و وارد میدان شد، این آیه را تلاوت مى کرد «سَیُهْزَمُ الْجَمْعُ وَ یُوَلُّونَ الدُّبُرَ» یعنى امروز این وعده الهى تحقّق مى یابد.(۳)
البتّه این هزیمت و فرار دشمنان باز هم ادامه یافت و تکرار شد و چند سال دیگر گذشت در حالى که نه فقط کفار مکه در برابر مسلمانان تسلیم شدند؛ بلکه تمام جزیره عربستان در برابر آنان سر تسلیم فرو آوردند.
در تفسیرقرطبى از بعضى مفسران نقل شده که این آیه در میدان جنگ بدر نازل شده، در حالى که معروف و مشهور این است که تمام سوره قمر در مکه نازل شده است، ظاهر این است که منشأ اشتباه همان است که در بالا اشاره شده که پیغمبر اکرم(صلى الله علیه وآله) این آیه را در میدان بدر تکرار کرد، اشاره به این که وعده الهى امروز تحقق مى یابد و لذا بعضى گمان کرده اند که آیه در آنجا نازل شد.
به هر حال این یکى از پیش گویى هاى قاطع قرآن است که در مدت کوتاهى به وقوع پیوست در حالى که کمتر کسى انتظار آن را داشت.(۴)
پی نوشت:
(۱). سوره قمر آيه ۴۴.
(۲). سوره قمر آيه ۴۵.
(۳). در تفسير فى ظلال جلد، صفحه ۶۵۷ اين حديث از صحيح بخارى از ابن عباس نقل شده است (با تلخيص).
(۴). گردآوري از کتاب: پيام قرآن، آيت الله العظمى ناصر مكارم شيرازى، دار الكتب الاسلاميه، تهران، ۱۳۸۶ هـ.ش، ج ۸، ص ۲۸۹.
منبع: پایگاه اطلاع رسانی دفتر حضرت ایت الله العظمی مکارم شیرازی.
