قرآن كریم دین خدا از آدم تا خاتم را یك جریان به هم پیوسته معرفی می كند و به صراحت اعلام می كند كه پیامبران رشته واحدی را تشكیل داده و همواره بشر را به جهان بینی واحد دعوت می كرده اند.

وَلَقَدْ بَعَثْنَا فِی كلِّ أُمَّةٍ رَّسُولاً أَنِ اعْبُدُواْ اللّهَ وَاجْتَنِبُواْ الطَّاغُوتَ. در حقیقت در میان هر امتی فرستاده ای بر انگیختیم (تا بگوید) خدا را بپرستید و از طاغوت بپرهیزید».(۱)

بر این اساس پیامبر پیشین مبشران پیامبران پسین و پسینیان مؤید و مصدق پیشینیان بوده اند و به گواهی قرآن، خداوند از همه پیامبران بر این مطلب كه مؤید و مبشر یكدیگر باشند پیمان شدید و اكید گرفته است و خود را نیز از گواهان آن پیمان به شمار آورده است.(۲)

از این روی اعتراف به واقعیت ادیان آسمانی و پیامبران برگزیده الهی و احترام به كتب و شرایع آنان جزء اصول اعتقادی اسلام شمرده شده است.

ادیان و مكاتب موجود در جهان از نظر منشاء پیدایش به دو دسته الهی و غیر الهی تقسیم می شوند كه در این میان در جهان حاضر، اسلام و مسیحیت و یهودیت منشاء الهی داشته و سایر ادیان منشأ وجودی شان غیر الهی است.

نكته قابل توجه آن است كه مسیحیت و یهودیت امروزی با یهودیت و مسیحیت واقعی فاصله ای بسیار به خود گرفته است و انحرافات و تحریفات بسیاری در این دو دین به وجود آمده كه این انحرافات، بسیاری از مشتركات فی ما بین آنها را با اسلام كمرنگ و یا از بین برده است.

ولی با این انحرافات نیز می توان از لابلای مطالب تورات و انجیل امروزی نیز مطالبی را یافت كه به مشتركاتی مابین این دو دین با اسلام پی برده كه مهمترین آنها را به صورت اختصار بیان می كنیم:

۱. اعتقاد به مبدأنخستین

 اصل مشترك كه قرآن بر آن تكیه دارد عبارت از اعتقاد به مبدأی كه خالق و مدّبر جهان هستی است، می باشد: وَمَا أَرْسَلْنَا مِن قَبْلِك مِن رَّسُولٍ إِلَّا نُوحِی إِلَیهِ أَنَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنَا فَاعْبُدُونِ. و پیش از تو هیچ پیامبری نفرستادیم مگر اینكه به او وحی كردیم كه خدایی جز من نیست پس مرا بپرستید».(۳)

امّا همین خدایی كه خود را به عنوان تنها معبود قابل پرستش معرفی می نماید متأسفانه در ادیان آسمانی قبل از اسلام رفته رفته به دست پیروان و رهبران دینی به صورت های خرافی و شرك آمیز تصویر شده و از توحید واقعی فاصله گرفته اند.

خدای یهود

خدایی را كه حضرت موسی ـ علیه السلام ـ معرفی كرد (یهودیت واقعی) خدایی بود یگانه، اما یهودیان گاهی از موسی توقع داشتند كه خدا را به چشم ببینند و گاهی هوس بت پرستی و گوساله پرستی كردند.

متأسفانه تورات موجود، خدا را تا سر حدّ انسانی كه دارای جسم است،(۴) دروغ می گوید،(۵) پشیمان می شود، ستم می كند و عصبانی می شود، پایین می آورد(۶) كه تفصیل همه این مطالب در كتب خاص خود موجود می باشد.

ولی در عین حال در همین تورات فعلی نیز عبارت هایی یافت می شود كه بیانگر توحید ربوبی است از باب نمونه:

الف) من یهوه خدای تو هستم كه تو را از مصر از خانه غلامی بیرون آوردم.

ب) ترا خدایان دیگر غیر از من نباشد هیچ شكل تراشیده و تمثالی از آنچه در آسمان ها و زمین و زیرزمین است مساز و عبادت مكن.(۷)

خدای مسیحیان

 خدایی كه عیسی ـ علیه السلام ـ معرفی كرد همان خدای واحد، خالق، مدبّر، عالم بود ولی تصویری كه مسیحیان امروزی از خدا ارائه كردند یك دسته اعتقادات شرك آمیز و بدور از واقعیت و مسیحیت واقعی می باشد. ولی در اناجیل فعلی نیز در موارد زیادی از یكتاپرستی و خدای واحد از زبان عیسی ـ علیه السلام ـ سخن به میان آمده است كه متناقض با گفته های مسیحیان امروزی می باشد. به عنوان نمونه:

حضرت عیسی ـ علیه السلام ـ در جواب یكی از كاتبان كه پرسیده بود اول احكام كدام است؟:

ایشان فرمودند: اوّل همه احكام این است كه: بشنو: ای اسرائیل خداوند خدای ما واحد است و خداوند خدای خود را به تمامی دل و تمامی جان و تمامی خاطر و تمامی قوّت خود، محبّت نما كه اوّل از احكام دین است.(۸)

۲. عقیده به معاد

 از قرآن کریم بر می آید كه تمام ادیان آسمانی در این اصل مشترك بوده اند و همه پیامبران مردم را به خدای یگانه و اعتقاد به روز حساب و پاداش فرا می خوانده اند.

إِنَّ اللّهَ اشْتَرَی مِنَ الْمُؤْمِنِینَ أَنفُسَهُمْ وَأَمْوَالَهُم بِأَنَّ لَهُمُ الجَنَّةَ یقَاتِلُونَ فِی سَبِیلِ اللّهِ فَیقْتُلُونَ وَیقْتَلُونَ وَعْدًا عَلَیهِ حَقًّا فِی التَّوْرَاةِ وَالإِنجِیلِ وَالْقُرْآنِ.(۹)

«در حقیقت، خدا از مؤمنان، جان و اموالشان را به (بهای) اینكه بهشت برای آنان باشد، خریده است همان كسانی كه در راه خدا می جنگند و می كشند و كشته می شوند، این به عنوان وعده حقّی در تورات و انجیل و قرآن بر عهده اوست».

با توجه به این آیه معلوم می شود اعتقاد به معاد و بهشت در ادیان الهی موجود می باشد ولی در پنج سفر تورات موجود به صراحت از عقیده به معاد و بهشت و جهنم سخنی به میان نیامده است.

امّا كتاب هایی كه علمای یهود به عنوان شرح و تفسیر بر تورات نگاشته اند از معاد و بهشت و جهنم به تفصیل سخن گفته اند و بهشت و جهنم را شبیه آنچه مسلمانان بدان معتقدند معرفی كرده اند.(۱۰)

در اناجیل موجود و كتاب های دینی مسیحیان مكرّر از بهشت و دوزخ و برزخ و وارد شدن در ملكوت خدا و حكم به عدالت بین مردگان سخن به میان آمده است.

در انجیل متی، لوقا، یوحنا آمده است: «خداوند برای مؤمنین حیات جاودانی مقرر داشته است».

و در جای دیگر آمده است: «مغضوبین و منفورین درگاه او مردمانی هستند كه همواره در جهنم غفلت و بی خبری به سر می برند عذاب و هلاكت مخصوص گناه كاران است».(۱۱)

۳. عقیده به وجود منجی

اندیشه نجات بخشی و عقیده به موعودی كه در پایان جهان خواهد آمد و نظام منطبق با قوانین الهی و آسمانی خواهد ساخت، به طور كلّی در ادیان آسمانی وجود دارد و همه ادیان معترفند كه موعود آخرالزمان از طرف خداوند مأمور به ساختن جهانی خالی از ظلم و اندوه و درد می شود.

وَلَقَدْ كتَبْنَا فِی الزَّبُورِ مِن بَعْدِ الذِّكرِ أَنَّ الْأَرْضَ یرِثُهَا عِبَادِی الصَّالِحُونَ. ما در كتاب زبور پس از تورات نوشته ایم كه سرانجام، زمین را بندگان صالح به ارث خواهند برد».(۱۲)

در انجیل لوقا، فصل دوازدهم آمده است: «كمرهای خود را بسته و چراغ های خود را افروخته دارید و شما مانند كسانی باشید كه انتظار آقای خود را می كشند تا هر وقت بیاید و در را بكوبد، بیدرنگ برای او باز كنید».(۱۳)

۴. دستور العمل ها و شریعت

تمامی قوانین اجتماعی و سیاسی و عبادات و دستورالعمل ها در ادیان الهی بر پایه یكتاپرستی، عدل، و مصلحت فرد و اجتماع استوار است از این جهت نیز ادیان الهی در اصل شرایع مشتركند.

شَرَعَ لَكم مِّنَ الدِّینِ مَا وَصَّی بِهِ نُوحًا وَالَّذِی أَوْحَینَا إِلَیك وَمَا وَصَّینَا بِهِ إِبْرَاهِیمَ وَمُوسَی وَعِیسَی أَنْ أَقِیمُوا الدِّینَ وَلَا تَتَفَرَّقُوا فِیهِ. از احكام دین، آنچه را كه به نوح درباره آن سفارش كرد، برای شما تشریع كرد و آنچه را به تو وحی كردیم و آنچه را كه درباره آن به ابراهیم و موسی و عیسی سفارش نمودیم كه دین را برپا دارید و در آن تفرقه اندازی نكنید».(۱۴)

تعبیر «من الدین» بیانگر این مسأله است كه اشتراك و هماهنگی ادیان آسمانی تنها در اصول عقاید نیست بلكه مجموع دین الهی از نظر اساس و ریشه یكی است هر چند به تناسب حال ملت ها و به حسب مقتضیات زمان و مصالح اقوام و ملل در كیفیت عمل و اجراء با هم تفاوت دارند.

ولی در حال حاضر در دین یهودی تحریف شده، شریعت و دستور العمل های شرعی كاملا مشهود است و پای بندی خاصی نسبت به آن وجود دارد اما در مسیحیت، شریعت نفی گردیده و هیچ نوع دستورالعمل شرعی در این آیین وجود ندارد.

اما ادیان غیر الهی مانند بودیسم، هندوئیسم، شینتو و امثال اینها با ادیان الهی و اسلام شباهتی ندارند. و فقط در مورد زرتشت می توان گفت كه گزارش هایی از توحید و مبدأ هستی داده می شود. منتهی این اعتقاد در دین زردشت به انحراف گرائیده و به ثنویت و دو خدایی تبدیل شده است و شباهت دیگری بین دین زردشت و اسلام وجود ندارد.

پی نوشتها

۱. نحل : ۳۶

۲. آل عمران : ۸۱

۳. انبیاء : ۲۵

۴. تورات سفر پیدایش، باب ۳۲، پاسوق ۲۲

۵. همان، باب ۳، از پاسوق ۱ تا ۱۰

۶. همان، باب ۶، پاسوق۶، سموئیل ۱ باب ۵، پاسوق ۱۱، سفر تثنیه باب ۴، پاسوق ۳۱

۷. همان، سفر خروج، باب ۲، سفر تثنیه، باب ۵

۸. انجیل مرقس، باب ۱۲، پاسوق ۲۸ تا ۳۱

۹. توبه : ۱۱۱

۱۰. یکی از علمای یهود به نام الیاهو کاهن کتابی به نام ـ تلفیوت ـ به عنوان شرح و تفسیر تورات و کتاب انبیای بنی اسرائیل نگاشته و بهشت و جهنم را شبیه آنچه مسلمانان معتقدند توصیف کرده است. به نقل از سایت تبیان.

۱۱. انجیل متی، باب ۲۵ و ۲۶، رساله به تسالونیکیان باب ۹، پاسوق ۱

۱۲. انبیاء : ۱۰

۱۳. به نقل از کتاب، حکومت جهانی حضرت مهدی(عج)، ناصر مکارم شیرازی، انتشارات مدرسه امیرالمومنین(ع)، قم، ص۶۰

۱۴. شوری : ۱۳.