معرفى كتاب:
اين كتاب ترجمه يكى از آثار مرحوم شهيد سيد محمد باقر صدر
«المدرسة القرآنية»مى‌باشد كه در زمينۀ تفسير موضوعى قرآن كريم نگاشته شده و
توسط سيد جمال الدين موسوى به فارسى ترجمه شده است.نويسنده با اشاره به مذاهب و روش‌هاى تفسيرى قرآن كريم و برشمردن نقايص
تفسير تجزيه‌اى يا ترتيبى قرآن كريم و خطرات ناشى از اين نوع تفسير به بيان روش تفسير موضوعى
و رابطه بين اين نوع تفسير با تفسير ترتيبى پرداخته و نقش تفسير موضوعى در تكامل پژوهشهاى
اسلامى را يادآور شده و ضرورت آن را گوشزد نموده است.لزوم بهره‌گيرى روش
تفسير موضوعى از روش تفسير ترتيبى و نيز امتيازهايى كه تفسير موضوعى نسبت به تفسير ترتيبى دارد
نيز مورد بحث واقع شده است.
از آنجا كه محور بحث‌هاى موجود در اين اثر«سنت‌هاى تاريخ در قرآن»است،مترجم همين نام
را براى كتاب برگزيده است.مؤلف در اين كتاب به بررسى قوانين و سنن تاريخى در قرآن
پرداخته و لزوم سير و بررسى حوادث تاريخى و اهميت كشف سنت‌هاى تاريخ در قرآن
را يادآور مى‌شود.ويژگى‌هاى سنن تاريخى در قرآن،بستر و زمينه سنت‌هاى تاريخ،
تحليل عناصر اجتماعى در قرآن،نقش انسان در حركت تاريخ،نقش ايده‌آل‌گزينى در سرنوشت
ملّت‌ها،تحليل عناصر اجتماعى و ريشه‌يابى تناقض در روابط انسانها و راه‌حل آن،بررسى تضاد طبقاتى
ماركس و انعكاس رابطۀ انسان و طبيعت در رابطۀ انسان با انسان و قانون‌هاى ثابت و متغير
در اسلام محتواى مطالب كتاب را شكل مى‌دهد.
ساختار كتاب:
كتاب شامل يك مقدمه،ده فصل و يك خاتمه است.
در مقدمه به بيان مذاهب تفسيرى،نقص تفسير تجزيه‌اى(ترتيبى)،خطر تفسير تجزيه‌اى،روش
تفسير موضوعى،رابطۀ تفسير موضوعى و تفسير تجزيه‌اى،نقش احاديث در تفسير تجزيه‌اى،روش
موضوعى در احاديث فقه،نقش تفسير موضوعى در تكامل تحقيقات اسلامى،ضرورت تفسير موضوعى،
همكارى بين دو روش تفسير موضوعى و تجزيه‌اى در تفسير،امتيازهاى تفسير موضوعى و فرق بين
علم تاريخ و ساير علوم،پرداخته شده است.
در فصل اول،سنت‌هاى تاريخ در قرآن مطالبى چون قرآن و سيماى سنت‌هاى تاريخ،
لزوم سير و بررسى حوادث تاريخى و اهميت كشف سنت‌هاى تاريخ در قرآن مورد بحث واقع شده است.
در فصل دوم،ويژگى‌هاى سنت‌هاى تاريخ در قرآن،سه مطلب بنيادى در سنت‌هاى تاريخ
و حدود و قلمرو سنت‌ها مورد بررسى قرار گرفته است.
در فصل سوم،بستر سنت‌هاى تاريخ،نقش علت غايى در سنت‌هاى تاريخ،تفاوت عمل فردى
و عمل اجتماعى،سه صورت از سنن تاريخ در قرآن،مقدار روز در اصطلاح سنت‌هاى تاريخ در
قرآن و مطالبى جز اين مطرح شده است.
در فصل چهارم عناصر اجتماعى در قرآن تحليل شده و در فصل پنجم نقش انسان در حركت تاريخ مورد بررسى
قرار گرفته است.در اين فصل كيفيت تعامل عناصر تاريخ،ضرورت هماهنگى بين حركتهاى روبنايى و زيربنايى،
ايده‌آل‌گزينى در زندگى انسان و اقسام ايده‌آل‌ها مطرح شده است.فصل ششم به بررسى نقش ايده‌آل‌گزينى پرداخته و رفتار تاريخ با ملت‌هاى بى‌ايده‌آل و چند نمونه از انواع ايده‌آل
را مطرح ساخته است.فصل هفتم به منتهى شدن خط سير همه به سوى ايده‌آل مطلق اشاره
دارد و مسير تاريخى انسان در پرتو اصول پنج‌گانه تشيع را مورد پژوهش قرار داده است.فصل هشتم
به تحليل عناصر اجتماعى و ريشه‌يابى تناقض در روابط انسانها و راه‌حل آن و توضيح تضاد طبقاتى ماركس
پرداخته و فصل نهم انعكاس رابطۀ انسان و طبيعت در رابطۀ انسان با انسان و رابطه انسان و طبيعت
از ديدگاه قرآن و...را مورد بررسى قرار داده و در فصل دهم قانون‌هاى ثابت و متغير اسلام
بيان شده است.در خاتمه كتاب نيز نتيجۀ بحث‌هاى قرآنى مطرح شده بطور خلاصه آمده است.
نسخه‌شناسى:
اين اثر كه به خامه شهيد سيد محمد باقر صدر نگاشته شده توسط سيد جمال الدين موسوى
به فارسى ترجمه شده و در قطع رقعى با جلد شوميز در ۲۷۲ صفحه از سوى انتشارات
تفاهم براى بار سوم در سال ۱۳۸۱ شمسى به چاپ رسيده است.
منبع: ویکی نور
