حجاب درلغت به معناي پوشيدن و پرده، به كار رفته و در هيچ موردي به طوراصالي به معناي نوع، سبك پوشيدن و نوع سبك لباسي كه پوشيده مي شود، اطلاق نشده است. در اصطلاح فقهي نيز براي رساندن معناي پوشش زنان، از لغت حجاب استفاده نشده و نمي شود، بلكه از لغت «سَتر» كه به طور دقيق، در معناي پوشش و پوشاندن است، استفاده مي شود.
در مورد ميزان و مقدار پوشش بدن كه در شرع اسلام براي زنان واجب شمرده شده است، با نگاهي به رساله هاي عمليّه مراجع تقليد، مي توان دريافت كه حجاب صحيح و واجب عبارت است از: پوشانيدن تمام بدن به جز قرص صورت و دو دست (از مچ دست تا سر انگشتان) امّا اين تعريف فقهي، تعريف حداقلي است كه استاد شهيد مرتضي مطهري خاطر نشان ساخته است: پوشش (و حجاب زن) در اسلام اين است كه زن در معاشرت خود با مردان بدن خود را بپوشاند و به جلوه گري و خودنمايي نپردازد.(۱)
بنابراين مقصود از حجاب اسلامي، آن پوششي است كه داراي اين دو ويژگي باشد: ۱. حدود شرعي پوشش در آن رعايت شده باشد. ۲. با خودنمايي و جلب نظر نامحرمان همراه نباشد.
طبق اين تعريف حجاب امري نيست كه فقط به موضوع پوشش مرتبط باشد، بلكه امري رفتاري نيز هست.
پس بدحجاب كسي نيست كه حد واجب شرعي را رعايت نمي كند، ممكن است كسي اين حدود را به طور كامل رعايت كند، ولي در عين حال وضع ظاهرش، نوع رفتارش با مردان، نوع سخن گفتنش، نوع راه رفتنش، حتّي نوع نگاهش به افراد و اطرافش و در يك كلام، نوع رفتار ارتباطي او در اجتماع به گونه اي باشد كه توجّه نامحرمان را به خود جلب نمايد و ممكن است اين جلب نظر غير آگاهانه و غيرعمدي باشد، زيرا زنان به علت مطلوبيّت هاي طبيعي كه خواه ناخواه در ظاهر و جسم خود،در نظر مردان دارند و نيز به علت مطلوبيّت ها و جذابيّت هايي كه مي توانند آگاهانه يا ناآگاهانه (براساس تربيت نادرست) به رفتار خود در منظر مردان ببخشند، مورد توجّه مردان قرار مي گيرد. بنابراين هر قدر اين اقسام زيبايي ها از جانب زنان بيشتر در دسترس مردان باشد (يعني عرضه از سوي زنان بيشتر باشد) تقاضا از سوي مردان بيشتر مي باشد.
قرآن كريم، كتاب هدايت انسان ها از ظلمت به سوي نور، در زمينه ي پيشگيري از مفاسد اخلاقي و اجتماعي دستورات و مقررات ويژه اي را در مورد حجاب بانوان دارد كه به برخي از آنان پرداخته مي شود:
۱. جلباب (روپوش هاي بلند و چادر) پوشش كامل:
يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ قُلْ لأزْوَاجِكَ وَبَنَاتِكَ وَنِسَاءِ الْمُؤْمِنِينَ يُدْنِينَ عَلَيْهِنَّ مِنْ جَلابِيبِهِنَّ ذَلِكَ أَدْنَي أَنْ يُعْرَفْنَ فَلا يُؤْذَيْنَ وَكَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَحِيمًا(۲) اي پيامبر! به همسرانت و دخترانت و به زنان مؤمنين بگو: خود را با جلبابهايشان (روپوش هاي بلند و چادر) كاملاً بپوشانند كه اين پوشش براي اين كه (به عفت و وارستگي) شناخته شوند، بهتر است تا (از معرض هوسرانان) آزاد باشند و مورد اذيت قرار نگيرند (و اگر تاكنون كوتاهي و خطائي از آنها سرزده) خداوند همواره غفور و رحيم است.
اين آيه به اصل وجوب حجاب براي زنان تصريح و به يكي از فلسفه هاي حجاب، كه عدم آزار از ناحيه ي مزاحمهااست اشاره كرده است.
۲. زنان نيز از نگاه به نامحرم بپرهيزند و عفت خويش را پاس دارند:
وَ قُلْ لِلْمُؤْمِناتِ يَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصارِهِنَّ وَ يَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ وَ لا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلاَّ ما ظَهَرَ مِنْها(۳) و به زنان با ايمان بگو كه چشم هاي خود را از نگاه هوس آلود به نامحرم فرو گيرند و دامان خويش را از آلودگي ها حفظ كنند و زينتها و مواضع بدنشان را به مردان بيگانه نشان ندهند، مگر آن چه را كه ظاهر است.
و در مسأله ي «الا ما ظهر» بايد به نظر و فتاواي مراجع تقليد مراجعه و عمل شود.
۳. سر و سينه زنان پوشيده باشد:
وَ لْيَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلي جُيُوبِهِنَّ وَ لا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلاَّ لِبُعُولَتِهِنَّ(۴) زنان مؤمن، بايد سر و سينه خود را با مقنعه (يا چيزي كه كاملً سر و اطراف صورت و سينه را فرا گيرد) بپوشانند و زينت خود را براي غير از شوهر و محارم ديگر آشكار نكنند.
بنابراين بعضي از روسري هاي موجود و نحوه استفاده فعلي از آن ها، حجاب مورد نظر قرآن كريم، را تأمين نمي كند.
تخطي از مقررات الهي و شكستن حريم عفاف و حيا موجب وقوع در عذاب دردناك الهي خواهد شد كه خداوند مي فرمايد:
إِنَّ الَّذِينَ يُحِبُّونَ أَنْ تَشِيعَ الْفاحِشَة فِي الَّذِينَ آمَنُوا لَهُمْ عَذابٌ أَلِيمٌ فِي الدُّنْيا وَ الاخره وَ اللَّهُ يَعْلَمُ وَ أَنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ(۵) كساني كه دوست دارند زشتي ها در ميان مردم با ايمان شيوع يابد، عذاب دردناكي براي آن ها در دنيا و آخرت است و خداوند مي داند و شما نمي دانيد.
در اهميّت حجاب و اثرات مخرّب بي حجابي هزاران صفحه با استفاده از آيات و روايات و واقعيات جامعه مي توان نوشت.
پی نوشتها
۱. مطهري، مرتضي، مسأله حجاب، تهران، انتشارات صدرا، ۱۳۶۶، ص ۷۸.
۲. احزاب: ۳۳: ۵۹.
۳. نور: ۲۴: ۳۱.
۴. نور: ۲۴:۳۱.
۵. نور: ۲۴: ۱۹.
۶. كليني، محمد بن يعقوب، اصول كافي، بيروت، دارالتعريف، چاپ چهارم، ۱۴۰۱ هـ ق، ج ۲، ص ۳۵۶.
۷. اين حديث معروف به حديث معراج است كه تفصيل آن را مي توانيد در منابع زير ملاحظه نماييد: حر عاملي، محمد، وسائل الشيعه، قم، انتشارات آل البيت، ۱۴۱۴ هـ ق، ج۱۴، باب ۱۱۷، حديث ۷، مجلسي، محمد باقر، بحارالانوار، بيروت، دارالحياء التراث العربي، ۱۴۰۳ هـ . ق، ج ۱۰۳، ص ۲۴۵ و ج۱۸، ص ۳۵۱.
