شبهه: در قرآن كریم حضرت مریم اقنوم سوم معرفی شده است آن جا كه در سوره مائده می گوید «من و مادرم را الهین گرفته اید» پس از نظر قرآن تثلیث در مسیحیت از سه اقنوم خدا، حضرت مسیح و حضرت مریم تشکیل شده است در حالی که تثلیث مسیحیان متشکل از خدا، حضرت مسیه و روح القدس است.
پاسخ:
آیه ای كه باعث ایجاد این سوال شده آیه ۱۱۶ سوره مائده است و مضمون آن این گونه است كه: در روز قیامت خداوند از حضرت عیسی ـ علیه السلام ـ می پرسد كه آیا تو به مردم گفتی كه من و مادرم را به عنوان دو معبود غیر از خدا انتخاب كنید. حضرت عیسی ـ علیه السلام ـ در جواب می گوید: منزهی تو من حق ندارم آن چه را كه شایسته من نیست به مردم بگویم، اگر چنین سخنی را گفته باشم تو می دانی آن چه را كه در روح و جان من است ... من جز آن چه به من فرمان دادی چیزی به آن ها نگفتم و به آن ها گفتم خداوند را بپرستید كه پروردگار من و پروردگار شما است.
در این آیه شریفه هیچ اشاره ای به اقانیم سه گانه نشده است بلكه از معبودیت و الوهیت حضرت عیسی و حضرت مریم ـ علیه السلام ـ در نزد نصاری سخن می گوید به این معنی كه نصاری حضرت عیسی و حضرت مریم ـ علیه السلام ـ را در معابد و كلیساهای خود می پرستند و پرستش حضرت مریم ربطی به اقانیم ثلاثه ندارد.
اما این كه مسیحیان حضرت مریم را مورد پرستش و عبادت قرار می دهند علامه طباطبایی در این باره می گوید كه اعتقاد به الوهیت حضرت مریم از نیاكان مسیحیت به اخلاف آنان رسیده است و از قول آلوسی مفسر اهل سنت می گوید كه ابو جعفر امامی از بعضی از نصاری حكایت نموده كه در قرون گذشته قومی بودند به نام «مریمیه» كه اعتقاد به الوهیت حضرت مریم داشتند. و نیز از قول صاحب المنار نقل می كند كه پرستش مادر مسیح در كلیساهای شرقی و غربی بعد از قسطنطین مورد اتفاق مسیحیان بوده و تنها فرقه پروتستان كه چند قرن پس از ظهور اسلام پیدا شدند آن را انكار نمودند.
به گفته صاحب المنار عبادت حضرت مریم در میان نصاری به صورت های مختلف انجام می گرفته است. برخی از این عبادت ها به صورت نماز مشتمل بر دعا، ثنا، استغاثه و استشفاء بوده است. همه این عبادت ها توأم با خضوع و خشوع در برابر صورت و مجسمه و بلكه صورت خیالی حضرت مریم انجام می شود. هر چند هیچ فرقه ای از نصاری دیده نشده كه كلمه «اله» را بر حضرت مریم اطلاق كند بلكه همگی از مریم به «مادر اله» تعبیر می كنند، و این نسبت قرآن كریم كه فرموده نصاری مریم و فرزندش را «اله» برای خود گرفتند، منافات با این جهت ندارد كه نصاری مریم را «اله» نخوانده اند، زیرا آنان عملا با مریم معامله «اله» نموده و او را می پرستند.(۱)
پس از این مطالب به این نتیجه می رسیم كه در قرآن كریم حضرت مریم از اقانیم سه گانه مسیحیان شمرده نشده بلكه به عنوان یك معبود كه مسیحیان او را می پرستند مطرح شده است. و اقانیم سه گانه در الهیات مسیحیت خدای پدر، خدای پسر و روح القدس می باشد،(۲) پس روح القدس در اعتقاد مسیحیان بنابر آن چه كه در قاموس كتاب مقدس آمده اقنوم سوم می باشد و آن را روح می گویند به خاطر این كه در الهیات مسیحیت مبدع و مخترع حیات است و به علت این كه یكی از كار های مخصوص او تقدیس قلوب مومنین است به او مقدس گفته شده است.(۳)
پی نوشتها:
۱. طباطبایی، محمد حسین، ترجمه تفسیر المیزان، ج۶، ص ۳۴۹، (ترجمه سید باقر موسوی) قم، جامعه مدرسین، ۱۳۷۴ ش.
۲. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج۳، ص ۲۲۳، تهران، ناصر خسرو، ۱۳۷۲ ش.
۳. مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج۱، ص ۳۴۰، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۷۴ ش.
منبع: نرم افزار پاسخ ۲ مرکز مطالعات حوزه.
