جامعیت قرآن کریم کتاب آسمانی اسلام از جهات مختلف قابل توجه است. یکی از این جهات بعد اخلاقی است که قرآن به آن پرداخته است. اگر قرآن کریم را در این بعد با کتابهای تورات و انجیل موجود مقایسه کنیم برتری یک صدم آموزه های اخلاقی قرآن در آنها به چشم نمی خورد. ما در اینجا در ضمن اشاره به مسائل اعتقادی و عبادی قرآن در راستای اثبات برتری اسلام بر مسیحیت به مآموزه های اخلاق قرآن اشاره می کنیم. اینکه دین مسیحیت را در نظر گرفته این به دلیل این است که اخلاقی بودن این دین گوش فلک را کر کرده و در دنیا تبلیغ می شود که مسیحیت مبتنی بر اخلاق است.
۱. برتری دین اسلام در حوزه اعتقادی
اولین برتری دين اسلام بر مسیحیت اینست که عقاید و آموزه های دین اسلام مبتنی بر توحید می باشد در حالي كه مسيحيان با بعضي از اعتقاداتي كه دارند از توحيد دور افتاده و در رديف مشركان درآمده‌اند. چنان كه خداوند مي فرمايد: «يهود گفتند: عُزير پسر خداست و نصاري گفتند: مسيح پسرخداست. اين سخني است كه با زبان خود مي‌گويند كه همانند گفتار كافران پيشين است. خدا آنان را بكشد، چگونه از حق انحراف مي‌يابند.»[۱] اين شرك كه در قرآن بدان اشاره شده، در سرتاسر كتاب مقدس مسيحيت كنوني وجود دارد به عنوان مثال در اول انجيل يوحنا مي‌گويد: «در ازل پيش از آن كه چيزي پديد آيد «كلمه» وجود داشت و نزد خداوند بود، او همواره زنده بوده و خود او خداست.»[۲] و بدين ترتيب حضرت عيسي را يكي از خدايان و بلكه خود خدا معرفي مي‌كند. مسئله تثلیث و فدا شدن مسیح برای گناهان بشر و فرزندی مسیح نسبت به خداوند از اموری عقل ستیز می باشند که اساس دین مسیحیت رایج را تشکیل می دهند.
۲. برتری دین اسلام در حوزه عبادات
در تعليمات اصلي حضرت عيسي بر پيروي از شريعت بسيار تأکيد شده است، چنان که آن حضرت صريحاً فرمود: خيال نکنيد من آمده ام، ناموس (احکام يهوديان) و (گفتار) انبيا را ناقص کنم، بلکه تکميل کنم، همانا حق را به شما مي گويم اگر آسمان و زمين زايل شود يک حرف يا يک نقطه از ناموس زايل نمي گردد ...[۳]
و نيز آن حضرت مي گويد: چون عبادت کني مانند ريا کاران مباش، زيرا خوش دارند که درکنيسه ها و گوشه هاي کوچه ها ايستاده نماز گذارند، تا مردم ايشان را ببينند، هر آينه به شما مي گويم اجر خود را تحصيل نموده ايد. لکن تو چون عبادت کني به حجره خود داخل شو و در را بسته پدر خود را که در نهان است عبادت نما، و پدر نهان بين تو، تو را آشکارا جزا خواهد داد.[۴] در مورد زنا مي گويد: زنا مکن، اگر چشمت گناه کرد بيرون آور.[۵]
اما مسیحیت رایج که مبتنی بر افکار پولس می باشد به این مطالب پشت پا زده و اصلا شریعت را در مسیحیت از ریشه برداشته است و مسیحیت از عبادات و احکام عملی کاملا تهی شده است. زیرا پولس، ايمان به حضرت مسیح و فدا شدن او را که برگرفته از دین هندوان است[۶] اساس دین مسيحيت قرار داد، و آن را براي نجات و رستگاري انسان کافي دانسته است و عمل کردن به شريعت سابق (ناموس) را لازم نمی داند، او در اين امر چنان جازم و پا برجا بوده که بر پيروان خود آن را با اصرار سفارش مي کند، و براي آن ها مي نويسد که اساس رستگاري، ايمان به آنچه که او بشارت مي دهد هست، و عمل به شريعت يهوديان لازم نيست.[۷] مسیحیان بنا بر تعالیم پولس زندگی را در نبود شریعت و شریعت را باعث گناه و مردگی می داند.[۸] عبادت در مسیحیت فقط در مراسم مختصر روز یک شنبه و آن هم با حضور کشیش و فقط در کلیسا قابل انجام می باشد. و هیچ عبادت دیگری غیر از آن در آیین مسیحییت جایگاهی ندارد.
اما دین مبین اسلام بر شریعت استوار می باشد. نمازهای یومیه، نماز های نافله روزانه و شبانه، روزه های واجب و مستحبی، غسلهای مختلف، دعا، حج، زکات، خمس و... تماما از عباداتی به شمار می آیند که اختصاص به دین اسلام دارد و همگی مایه تکامل و تقرب به سوی خدا می شود. و حتی کارهای معمولی انسان با نیا انجام دادن برای خدا به عبادت تبدیل می شوند. نماز از مهمترین عبدات در اسلام است که بسیار راحت و پر محتوا می باشد و در هر مکان و محلی قابل انجام دادن می باشد.
۳. برتری دین اسلام بر مسیحیت در حوزه اخلاق و مسایل اجتماعی و خانوادگی
در اناجیل جملاتی آمده که بر نرمخویی و گذشت در برابر دیگران که معمولا همکیشان خواهند بود توصیه شده و در تورات در ضمن ده فرمان حقوق همسایه مورد توجه قرار گرفته و این توصیههای اخلاقی مستمسک مسیحیان شده و آن را شعار برتری آیین مسیحیت بر اسلام در میان جوانان نا آگاه و کم اطلاع القا کرده و دین اسلام را به طرف داری از خشونت بلکه عین خشونت معرفی میکنند.
در انجیل متی آمده که عيسي-عليه السلام- گفت: «شنيده‌ايد كه به اولين گفته‌اند: همساية خود را محبّت نما و با دشمن خود عداوت مكن. امّا من به شما مي‌گويم كه دشمنان خود را محبّت نماييد و براي لعن كنندگان خود بركت بطلبيد و به آنان كه از شما نفرت كنند، احسان كنيد و به هر كه به شما فحش دهد و جفا رساند، دعاي خير كنيد تا پدر خود را، كه در آسمان است، پسران شويد؛ زيرا كه آفتاب خود را بر بدان و نيكان طالع مي‌سازد و باران بر عادلان و ظالمان مي‌بارد ... پس كامل باشيد چنان كه پدر شما، كه در آسمان است، كامل است.»[۹]
همچنين در فراز ديگري از انجيل مي‌خوانيم: «شنيده‌ايد كه گفته شده چشمي به چشمي و دنداني به دنداني، ليكن من به شما مي‌گويم: با شرير مقاومت مكنيد، بلكه هر كه به رخسارة تو طپانچه زند، ديگري را نيز به سوي او بگردان؛ و اگر كسي خواهد با تو دعوا كند و قباي تو را بگيرد، عباي خود را نيز بدو واگذار؛ و هر گاه كسي تو را براي يك ميل مجبور سازد، دو ميل همراه او برو.»[۱۰]
و نیز در انجیل آمده که کسی از حضرت عیسی(ع) پرسید اول همه احکام کدام است؟ حضرت پاسخ گفت: «اول همه احکام اینست که بشنو ای اسرائیل خداوند خدای واحد است و خداوند خدای خود را به تمام دل و تمامی جان و تمامی خاطر و تمام قوت خود محبّت نما که اول از احکام اینست و دوم مثل اول است که همسایه خود را چون نفس خود محبّت نما»[۱۱]
در کتاب تورات که مسیحیان نیز این کتاب را جزئی از کتاب مقدس خود پذیرفته اند در دو جا(سفر خروج و سفرتثنیه) به عنوان ده فرمان خطاب به حضرت موسی(ع) در جهت تقدیس روز هفتم آخر هفته این گونه ذکر گردیده است:
«پدر و مادر خود را احترام نما، تا روزهای تو در زمینی که یهوه خدایت به تو میبخشد، دراز شود. قتل مکن، زنا مکن، دزدی مکن، بر همسایة خود شهادت دروغ مده، به خانة همسایة خود طمع مورز، و به زن همسایهات و غلامش، و کنیزش، و گاوش، و الاغش و به هیچ چیزی که ازآن همسایة تو باشد طمع مکن»[۱۲] ظاهرا این ده فرمان از فرمان «قتل مکن» آغاز میشود و به طمع نکردن به الاغ همسایه ختم میگردد.
این جملات نهایت چیزی است که بر سفارشات اخلاقی، خانوادگی و اجتماعی در اناجیل و تورات آمده است. این آموزههای انسان دوستانه که در اناجیل و تورات به صورت خیلی ناقص مطرح شده چیزی تازهای نیست؛ بلکه حتی ادیان غیر توحیدی و غیر آسمانی بیش از آن به این گونه تعالیم توجه دارند. این جملاتی که مسیحیان آنها را به رخ مسلمانان میکشند به حدی ناقص است که حتی کوچکترین دلالتی بر نوع دوستی با هم کیشان و هم دینان ندارند تا چه رسد که بر دوستی با دشمنان دینی و نظامی دلالت داشته باشند. هر چند رفتار نیک و عادلانه در مسائل مالی و ناموسی با دشمنان دینی و نظامی امر پسندیده است و در اسلام به آن تاکید شده، لکن این جملات با هیچ نوع دلالتی به صورت عام شامل نوع دوستي و بشردوستی نمیشود.
بنا بر این با این چند جمله آن هم بیشتر در باره حقوق همسایه و یا گذشت در برابر همنوعان در درگیریها و مشاجرات شخصی، نه برتری و حقانیت دین مسیحیت به اثبات میرسد و نه بطلان و نقص دین اسلام از آن به دست میآید. بلکه به حکم عقل و نظر عقلا و عرف، کسی که میخواهد دین حق و برتر را از میان ادیان رایج دنیا به دست آورد باید بعد از اینکه بر تمام مبانی و آموزههای دینی موجود در کتابهای مقدس آنها تسلط و علم کافی داشته و از فهم لازم برخوردار باشد، ادیان را در تمام جهات و ابعاد عقلی، دینی، عبادی، علمی، اقتصادی، سیاسی، نظامی، اخلاقی، اجتماعی و... مورد بررسی قرار دهد و به این نتیجه برسد که آموزهها و تعالیم کدام یکی از آنها درحوزههای مذکور نیازهای فطری و معنوی و دنیایی و اخروی بشر را میتواند پاسخ بگوید.
ثانیا: وجود این چند توصیهی اخلاقی در باره حقوق دیگران و همسایگان در تورات و انجیل دلیل بر این نمیشود که در قرآن کریم و متون دینی اسلام چنین توصیههایی وجود ندارد. بلکه در قرآن کریم با قطع نظر از احادیث پیامبر اسلام(ص) و ائمه معصومین(ع) توصیههای جامعتر، کاملتر و گستردهتر در موضوعات مختلف صادر گردیده که حتی رعایت آنها در چارچوب وجوب و استحباب لازم دانسته شده و ترک غالب آنها دارای حکم حرمت بوده که کیفر دنیوی و عقاب اخروی را درپی دارند. و در این میان به حقوق معنوی و مالی و ناموسی مردم توجه خاص و مؤکّدی مبذول گردیده است. این دستورات الهی در قرآن کریم به حدی گسترده است که نیاز به نوشتن دهها بلکه صدهاجلد کتاب دارد و بیان آنها از عهده این گونه مقالات خارج میباشد. ما در اینجا فقط به عناوین و موضوعاتی که مورد عنایت خداوند در قرآن قرار گرفته اشاره کرده و به ذکر آدرس برخی از آیات مربوطه بسنده میکنیم:
۱. وجوب احترام و اطاعت والدین حتی اگر کافر باشند(اسراء/۲۳).
۲. انسان دوستی و لزوم رعایت حقوق بشر و مساوی دانستن کشتن یک نفر با کشتن همه مردم و زنده گردانیدن یک انسان با زنده نمودن همه مردم(مائده/۳۲).
۳. ممنوعیت و حرمت تمسخر و تحقیر اقوام و دیگران و عیبجویی و گذاشتن القاب زشت بر یکدیگر(حجرات/۱۱).
۴. نهی شدید از غیبت و تجسس(حجرات/۱۲).
۵. نفی قوم گرایی و انحصار کرامت انسانی در تقوا(حجرات/۱۳).
۶. نهی از تعدی و ظلم در جنگ با دشمنان دینی و نظامی(توبه/۱۹).
۷. لزوم سخن گفتن نیکو با مردم(بقره/۸۳).
۸. انفاق و رعایت حقوق ایتام و فقرا و مساکین و در ماندگان در کنار والدین(بقره/۲۱۵).
۹. دادن لقب نیکوکار به کسی که از بهترین و دوست داشتنیترین مال خود به خویشاوندان و یتیمان و مساکین و در راه ماندگان و گدایان و زندانیان میبخشد(بقره/۱۷۷).
۱۰. فرمان به احسان نمودن به والدین و خویشاوندان و یتیمان و مساکین و همسایگان بیگانه و همسفر و رهگذران(نساء/۳۶).
۱۱. امر براجرای و اقامه عدالت فردی و اجتماعی و شهادت دادن بر علیه خود (نساء/۱۳۵و مائده/۸).
۱۲. دعوت به راستگویی(توبه/۱۱۹).
۱۳. امر به تعاون و همکاری در کارهای نیک و تقوی و نهی از همکاری در گناه و تجاوز(مائده/۲)
۱۴. حرمت و نکوهش اختلاس و زر اندوزی(توبه/۳۴).
۱۵. امر به خوردن از خوردنیهای پاک و حلال(بقره/۱۶۸).
۱۶. نهی از خوردن مال یکدیگر به باطل(نساء/۲۹و۱۶۱)
۱۷. ممنوعیت کم فروشی(اعراف/۸۵، هود/۸۵، شعراء/۱۸۳ومطففین/۱-۲).
۱۸. حرمت قمار و خوردن چیز های پلید و نجس مثل خون و شراب و...(مائده/۹۰).
۱۹. نهی از خوردن مال یتیم(نساء/۲و۱۰، اسراء/۳۴).
۲۰. وجوب وفای به عهد و پیمان(اسراء/۳۴، بقره/۲۷و۱۷۷، رعد/۲۵).
۲۱. امر به عدالت اجتماعی و احسان و بخشش به خویشاوندان و نهی از فحشا ومنکرات(نحل/۹۰)
۲۲. وجوب رعایت عفت و پاکدامنی(نور/۳۰و۳۱، مؤمنون/ ا-۶).
۲۳. ممنوعیت پیروی از گمان و ظن(حجرات/۱۲و اسراء/۳۶).
۲۴. امر به انفاق و کمک به فقراء و مستمندان(بقره/۲۷۰-۲۷۴و۱۹۵).
۲۵. نهی از منت گذاشتن در هنگام صدقه دادن(بقره/۲۶۴).
۲۵. جنگ و جهاد برای نجات بیچارگان و مستضعفین از ظلم ظالمان(نساء/۷۵).
۲۶. فرمان به امانت داری و قضاوت عادلانه(نساء/۵۸، مؤمنون/۸).
۲۷. نهی از ایجاد فتنه و فساد در زمین(بقره/۱۹۱، اعراف/۵۶).
۲۸. دعوت به صبر و تقوا در برابر آزار و اذیت دشمنان(آل عمران/۱۸۶).
۲۹. دعوت به فروتنی و ملایمت دربرابر برخورد جاهلان(فرقان/۶۳).
۳۰. وجوب جواب سلام به بهترین وجه(نساء/۸۶)
ووو...
ملاحظه میشود که این فرامین و دستورات قرآنی کاملا در راستای رعایت حقوق بشر و انسان دوستی و احقاق کرامت انسانی القا شده اند. و آنچه که در کتاب مقدس مسیحیان آمده، در برابر مطالب قرآنی بسیار محدود و ناچیز است، بنا بر این، کتاب مقدس مسیحیان باید در برابر قرآن سر تعظیم فرود آورد چون نمیتواند در برابر آن عرض اندام کند و در صورت قرار گرفتن در برابر قرآن جز شرمساری و خجلت چیزی نصیب او نمیگردد. پس این مسلمانانند که با داشتن چنین کتاب کامل و پر محتوا باید در برابر مسیحیان و پیروان سایر ادیان با سربلندی افتخار کنند و در جهان از حقوق بشر و انسانیت دفاع نموده و دنیا را به سوی امنیت و عدالت سوق دهد.
۴. برتری اسلام در حوزه سیاسی و نظامی
در حوزه سیاسی و نظامی دست مسیحیت کاملا بسته است و هیچ سخنی برای گفتن ندارد. در کتاب مقدس مسیحیت چیزی قابل توجهی در مورد سیاست و امور نظامی دیده نمی شود. در حالی که جامعه بشری ناگزیر از امور سیاسی و مردم داری می باشد. ونیز مسئله جنگ در جامعه بشری یک امر و پدیدهی اجتناب ناپذیر است و این ادعا که یک قوم و یا یک دین و مذهب میتواند جنگ را از صفحه روزگار محو کند، ادعای باطل و غیر قابل تحقق میباشد. مگر اینکه همه انسانها به فرشته تبدیل شده و معصوم گردند که در این صورت هیچ نوع اصطکاک و برخود در میان آنان در عرصه معنا و ماده قابل تصور نخواهد بود. با توجه با اجتناب ناپذیر بودن جنگ باید قانون و توصیه های انسان دوستانه برای جنگ وجود داشته باشد که در آموزه های قرآن به تمام و کمال به آن پرداخته شده است و در احادیث نبوی و معصومین (ع) اخلاق و قوانین عدالت محور جنگ بازگو و بر آنها تاکید شده و سرپیچی از آنها حرام و عمل غیر قابل بخشش قرار داده شده است. که به علت طولانی شدن مقاله از ذکر آنها خود داری می شود.
نویسنده: حمید رفیعی
[۱] . توبه، ۳۰.
[۲] . يوحنا، ج ۱، ص ۳، و هم چنين ر.ك: ميشل، توماس، كلام مسيحي، ص ۷۲ تا ۷۸، ترجمه حسين توفيقي، مركز مطالعات و تحقيقات اديان و مذاهب، چ دوم، ۱۳۸۱.
[۳]. انجيل متي، فصل ۶، ۱۷ - ۱۹، دار السلطنه، لندن، ۱۹۲۰.
[۴]. همان، ص ۵- ۷.
[۵]. همان، فصل ۵، ۳۰.
[۶]. آل اسحاق خويني علي، مسيحيت، ص ۲۹۷، پيشين.
[۷]. سلطان الواعظين شيرازي سيد محمد، صد مقاله سلطاني، ص ۶۹، چاپخانه حيدري، طهران.
[۸] .رک: رساله پلس به رومیان باب ششم و هفتم.
[۹] - انجیل متي،۵: ۴۴.
[۱۰] - همان،۵: ۳۸.
[۱۱] . انجيل مرقس، باب۱۲جملات۲۸-۳۱.
[۱۲] . کتاب مقدس، سفر خروج، باب ۲۰ و سفر تثنيه، باب۵.
