شبهه: قرآن كریم در آیه دوم سوره نور، حكم زناكار را صریحا شلاق مشخص نموده است. از طرف دیگر خود پیامبر اكرم وامامان به ما یاد داده اند كه روایات معارض با قرآن بی اعتبار هستند. بنابر این اگر هم در مورد سنگسار زنا كار روایتی رسیده باشد به دلیل تعارض با قرآن، باید به دیوار زده شود!
پاسخ:
بین آیه دوم سوره نور مبنی بر مجازات شلاق برای زناكار، و روایات ائمه معصوم( كه به مجازات سنگسار برای زناكار اشاره می‌نماید، تعارضی و مخالفتی وجود ندارد. آیه دوم سوره نور ناظر به زنای غیر محصنه است و روایات ائمه معصومین( در مورد سنگسار ناظر به زنای محصنه است. به عبارت دیگر حكم كلی مجازات زنا به وسیله آیه ۲ سوره نور و بر اساس روایات ائمه معصومین( شلاق است و سنگسار مجازاتی است كه ائمه معصومین( آن را به دلیل عوامل مشدده مجازات، بر زنا كار در شرایط ویژه و هنجار شكن قابل تحمیل می‌دانند.
تبیین شبهه: در روایات متعددی آمده است كه ائمه معصومین( تاكید كرده‌اند هر روایتی كه مخالف قرآن باشد قابل استناد نیست، باطل است، از ما نیست و... .(۱)
از طرف دیگر خداوند متعال در آیه دوم سوره نور می‌فرماید: الزَّانِیةُ وَ الزَّانی فَاجْلِدُواْ كلُ وَاحِدٍ مِّنهْمَا مِاْئَةَ جَلْدَةٍ وَ لَاتَأْخُذْكمُ بهِمَا رَأْفَةٌ فی دِینِ اللَّهِ إِن كنتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ الْیوْمِ الاَخِرِ وَ لْیشهْدْ عَذَابهَمَا طَائفَةٌ مِّنَ الْمُؤْمِنِین. هر یك از زن و مرد زناكار را صد تازیانه بزنید و نباید رأفت (و محبّت كاذب) نسبت به آن دو شما را از اجرای حكم الهی مانع شود، اگر به خدا و روز جزا ایمان دارید! و باید گروهی از مؤمنان مجازاتشان را مشاهده كنند».
برخی حكم روایات به سنگسار زناكار در شرایط خاص را معارض و مخالف آیه مذكور معرفی می‌نمایند و نتیجه می‌گیرند كه به دلیل تعارض و مخالفت این روایات با قرآن كریم بایستی آنها را رها كرد.(۲)
لكن در پاسخ باید گفت، ادعای تعارض و مخالفت روایات سنگسار با آیه مذكور پذیرفتنی نیست. تعارض حقیقی در زمانی محقق می‌شود كه روایت حقیقتا مجازات ۱۰۰ ضربه شلاق را انكار نماید در حالی كه هیچ روایتی منكر كلی این مجازات نیست.
آیا این آیه در صدد حكم مجازات تمام اقسام و مصادیق متصور از زنا است یا فقط برخی مصادیق مشهور و متبادر را بیان نموده است؟ جواب این سئوال با مراجعه به تمام منابع فقهی قابل دریافت است. تفصیل و تبیین شمولیت مجازات شلاق برای تمام مصادیق زنا یا مخصوص بودن آن برای نوعی خاص از زنا را بایستی با مراجعه به آیات دیگر قرآن و روایات معصومین( به عنوان تبیین كننده، تفسیر كننده و تفصیل دهنده آیات قرآن دریافت نمود.
مباحث تخصصی در مورد مفهوم تعارض و مخالفت بین دو بیان، از ظرفیت این كتاب و مخاطب غیر متخصص، خارج است لكن فی الجمله در قالب چند مثال نكاتی را به عرض می‌رسانیم.
یكی از روش‌های مرسوم و عقلایی در قانون‌گذاری این است كه گاهی قانون‌گذار یك قاعده‌ای را به صورت عام یا مطلق بیان می‌كند و بعد از آن در جای دیگر آن را تخصیص یا تقیید می‌زند. یا اینكه حكمی برای مصادیق عام و متبادر بیان می‌شود و مصادیق نادر و استثنایی در جای دیگر بررسی می‌شود.
مثلا قرآن كریم در آیه ۱ سوره مائده می‌فرماید: أَوْفُوا بِالْعُقُودِ. «به قراردادها وفا كنید». اما در آیه ۲۷۵ بقره می‌فرماید: أَحَلَّ اللَّهُ الْبَیعَ وَ حَرَّمَ الرِّبا. «خداوند خرید و فروش را بر شما حلال و ربا را حرام نمود». ربا نیز نوعی قرارداد است. ممكن است كسی اشكال نماید كه بین این دو آیه تعارض وجود دارد، چرا كه در آیه اول خداوند دستور داده است به قراردادها وفا كنید و در آیه دوم دستور داده است به قرارداد ربا عمل نكنید. در حالی كه چنین امری، حقیقتا تعارض نیست بلكه یك روش عقلایی برای قانون‌گذاری است كه بر اساس آن گاهی قانون‌گذار یك قاعده را به صورت عام یا به صورتی كه ناظر بر موارد متبادر است بیان می‌نماید و بعد از آن قوانین دیگری را كه ناظر به موارد خاص یا مقید به شرایط خاصی است را ارائه می‌دهد.
مثال دیگر در مورد قوانین جزایی. قرآن كریم در آیه۳۸ سوره مائده می‌فرماید وَ السَّارِقُ وَ السَّارِقَةُ فَاقْطَعُوا أَیدِیهُما. «دستان دزد را قطع نمایید». با وجود تصریح این آیه در مورد قطع دستان دزد شاهد این حقیقت هستیم كه این حكم در مورد اكثر قریب به اتفاق دزدان اجرا نمی‌شود. دلیل اصلی این است كه این آیه فقط در مقام بیان مجازات دزد در شرایط خاص است كه به سرقت حدی معروف است. دزدی انواع مختلفی دارد كه فقط یك نوع آن در شرایط خاص منجر به صدور حكم قطع دست خواهد بود و مجازات مصادیق و موارد دیگر در روایات با مجازات تعزیری مشخص شده است.
در مورد زنا هم، در آیه ۲ سوره نور به مجازات شلاق اشاره شده است. به محض برخورد با این آیه شریفه این سئوال پیش می‌آید كه آیا این آیه شریفه حكم مجازات همه مصادیق زنا را بیان نموده است یا فقط مجازات شكل رایج و متبادر زنا (زنای غیر محصنه) را معرفی كرده است؟ یا اینكه این سئوال به ذهن می‌رسد كه آیا صد ضربه شلاق، تنها مجازات زنا كار است یا علاوه بر آن مجازات دیگری نیز وجود دارد؟ با این شبهات وظیفه آن است كه به سراغ روایات صحیح و معتبر ائمه معصومین (عع) رویم تا پاسخ و تبیین شایسته آن را از مفسرین راستین قرآن دریافت نماییم. در روایات متعددی كه از طرف پیامبر مكرم اسلام و ائمه معصومین( آمده، تصریح گردیده است كه مجازات مذكور در این آیه ناظر به زنای غیر محصنه است و در مورد زنای محصنه، سنگسار یا شلاق و سنگسار هر دو پیش بینی شده است.
پی نوشتها:
۱. «أَبَا عَبْدِ اللَّهِ( یقُولُ کلُّ شَی‌ءٍ مَرْدُودٌ إِلَی کتَابِ اللَّهِ وَ السُّنَّةِ وَ کلُّ حَدِیثٍ لَا یوَافِقُ کتَابَ اللَّهِ فَهُوَ زُخْرُف» «عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ( قَالَ مَا أَتَاکمْ عَنَّا مِنْ حَدِیثٍ لَا یصَدِّقُهُ کتَابُ اللَّهِ فَهُوَ بَاطِل». الکینی، الکافی، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۶۹.
۲. البته این اشکال ناشی از عدم تخصص در اصول استنباط حکم است که از طرف هیچ متخصص فنی قابل طرح نیست. کسی که اندک آشنایی با قواعد عقلی و عقلایی حاکم بر استنباط احکام فقهی و حقوقی داشته باشد چنین اشکالی برایش مطرح نیست.
منبع : نرم افزار پاسخ ۲ مرکز مطالعات حوزه.
