شبهه
چرا خداوند در قرآن می فرماید: الرجال قوامون علی النساء اما در جایی دیگر می فرماید: ما بین زن و مرد فرقی نگذاشتیم؟
پاسخ شبهه
آئین مترقی اسلام برای زن ارزش و احترام بسیاری قائل است و او را مانند مرد عضو كامل جامعه می داند و در مواردی تصریح به برابری و عدم تفاوت بین زن و مرد نموده است از جمله:
۱. خلقت و سرشت زنان را از نوع خلقت و سرشت مردان می داند یعنی در حقیقت انسانیت زن و مرد را مساوی می داند.
قرآن كریم با صراحت در آیات متعددی: زنان را از نوع و جنس مردان و دارای سرشتی نظیر سرشت مردان معرفی می كند.
به عنوان نمونه در آیه اول سورة نساء می فرماید:
ای مردم از (مخالفت) پروردگار بپرهیزید همان كسی كه همه شما را از آدم آفرید و همسر او را نیز از جنس او خلق كرد و از آن مردان و زنان فراوانی (در روی زمین) منتشر ساخت.(۱)
۲. قرآن در آیات فراوانی تصریح كرده است كه پاداش اخروی و قرب الهی به جنسیت مربوط نیست بلكه به ایمان و عمل صالح مربوط است. خواه از طرف زن باشد یا از طرف مرد، ملاك برتری تقوا است نه جنسیت.
هركس كار شایسته ای انجام دهد خواه مرد باشد یا زن در حالی كه مؤمن است او را به حیاتی پاك زنده می داریم و پاداش آنها (زن و مرد) را به بهترین اعمالی كه انجام می دادند خواهیم داد.(۲)
بنابراین از نظر اسلام زن و مرد هر دو انسانند و در حقیقت انسانیت و رسیدن به كمال و حركت بسوی خدا و در پاداش هیچ فرقی بین زن و مرد قائل نیست. به خلاف نظر غالب ادیان تحریفی و باطل و عرب جاهلیت و بت پرستان كه می پنداشتند زنان اصلاً عملی ندارند و اعمال صالحه آنان پاداش ندارد و زن نزد خدا خوار و بی مقدار است چون خلقتشان ناقص است و هرچه كرامت است از آن مردان است. ولی دین مبین اسلام با اعلام نظر خود در رابطه با مقام و ارزش زن بر تمامی این خرافات مهر بطلان زد.(۳)
ولی در مورد آیه ۳۴ سورة نساء كه می فرماید:
الرجال قوامون علی النساء بما افضل الله بعضهم علی بعض و بما انفقوا من اموالهم مردان از آن جهت كه خداوند بعضی را بر بعضی برتری داده (قدرت بدنی، تولیدی بیشتر دارند) و از آن جهت كه از مال خود نفقه می دهند بر زنان تسلط و سرپرستی دارند.
باید گفت كه خداوند تبارك و تعالی در وجود زن و مرد غرایز و روحیات اختصاصی قرار داده و به تناسب این روحیات و استعدادهای نهفته، قابلیتها و وظایف و مسئولیتهای مخصوصی را به عهده هركدام قرار داده است.
اجتماع كوچك خانه نیاز به مدیر دارد و این مسئولیت باید به گردن زن یا مرد گذاشته شود و خداوند مردان را به حسب طاقتی كه بر اعمال دشوار دارند و به حسب توانائی های جسمی زیادتری كه در وجود آنها قرار داده است مسئولیت جهاد و قضاوت و امور معاش و سرپرستی خانواده، و به زنان بر حسب رقّت و لطافت و عاطفه ای كه دارند مسئولیت تربیت نسلها و كارهای ظریف را سپرده است.
البته ممكن است این سؤال پیش آید كه برخی زنان در توان بدنی و یا درآمد مالی یا نیروی تعقل بر مردان برتری دارند، در جواب این سؤال باید گفت كه قانون و برنامه باید عموم را مراعات كند نه افراد نادر را چرا كه نیروی تعقل و بدنی در اكثریت مردان قویتر و نیروی عواطف و احساسات در زنان بیشتر است.
بنابراین طبق این آیه، آنچه را كه خداوند برای مردان قائل شده است بیش از یك مسئولیت نیست كه به تناسب روحیات و توانائیهای او بوده است و آنچه كه برای زن قرار داده، ذره ای از ارزش او نمی كاهد بلكه نشانة شایستگی اوست.
پس عدم تشابه و عدم یكنواختی در بعضی وظایف زن و مرد را نباید با تساوی آنها در خلقت و رسیدن به كمال اشتباه گرفت.
نتیجه:
از نظر اسلام زن و مرد در حقیقت و سرشت انسانیت و رسیدن به كمال و پاداش اعمال یكسانند و اگر بعضی حقوق و مسؤلیتهای زنان مشابه مردان نیست به جهت اختلاف در روحیات و استعدادها و غرائز نهفته در وجود آنهاست و اگر قرآن می فرماید: الرجال قوامون علی النساء (مردان بر زنان سپرستی دارند) منظورش سپردن مسئولیتهایی به مردان است كه متناسب با نیروی بدنی و تعقل اوست و این مسئولیت هیچ افتخار و برتری و ترجیحی بر مردان نسبت به زنان نمی آورد. و آیه شریفه الرجال قوامون علی النساء بیانگر مسؤولیت مردان در قبال زنان است و آیاتی كه بیانگر نبودن فرق میان زن و مرد هستند مربوط به اصل تساوی زن و مرد در رسیدن به قرب خداست.
پی نوشتها
۱. نساء : ۱.
۲. نحل : ۹۷.
۳. مطهری، مرتضی، حقوق زن و مرد (مجموعه آثار)، تهران، انتشارات صدرا، چاپ اول، ۱۳۷۸، ج۱۹، ص۱۳۱ـ۱۳۴.
