در سوره ی بروج، از اصحاب اخدود یاد شده است.(۱) «اخدود» به معنای «گودال» است. قبل از اسلام گروهی از مردم نجران در جزیره ی العرب به مسیحیت، دین بر حق آن عصر ، گرویده بودند. حاكم و پادشاه یمن كه «ذونواس حمیری» نام داشت،(۲) از این مسأله خشمگین شده، دستور داد گودالی حفر كنند و در آن آتش بیفروزند، آن گاه مسیحیان را مجبور كرد یا از آیین خود دست بردارند و یا خود را در آتش بیندازند، تعدادی از آنان بر دین خود اصرار كردند و به آتش در آمدند.
امام باقر (علیه السلام) فرمود:(۳) « روزی اسقف نجران به حضور امیرالمؤمنین(علیه السّلام) رسید و درباره ی اصحاب اخدود سخن به میان آمد، حضرت علی(علیه السّلام) فرمود: « خداوند پیامبر حبشی را بر قومش فرستاده، آن قوم ایمان نیاوردند و با او جنگیدند و جمعی از اصحابش را كشته و بقیه را اسیر كردند. آن گاه گودالی بزرگ را پر از آتش كردند و گفتند: هر كس كه پیرو دین ما است، كنار برود و هر كس پیرو دین این پیامبر است، باید به آتش درآید. همه ی پیروان آن پیامبر خود را به آتش انداختند. یكی از آن ها زنی بود كه نوزادی یك ماهه در آغوش داشت و از آتش می ترسید. فرزندش به سخن آمد و گفت: « به درون آتش برو. او خود و فرزندش را به آتش انداخت. [ از این رو] به آن ها اصحاب اخدود می گویند.»(۴)
اما این كه منظور از اصحاب اخدود كدام یك از این دو گروه ظالم و مظلوم است، علّامه طباطبائی می گوید: « مراد از اصحاب اخدود، ظالمان هستند كه مؤمنان را سوزاندند و خود در اطراف گودال، شاهد سوختن آن ها بودند, امّا بعضی گفته اند مراد مؤمنانی است كه این قول ضعیف است.»(۵)
دو قول دیگر نیز درباره ی اصحاب اخدود وجود دارد كه عبارت است از:
اصحاب اخدود در شام بوده اند و پادشاه ظالم آن ها «انطیا خوس» رومی بوده است,
اصحاب اخدود در فارس در زمان بخت النصر بوده اند.(۶)
نكته های آموزنده
۱. در راه حق پایداری و مقاومت باید كرد، حتی اگر به قیمت جان تمام شود.
۲. در هر صورت انسان دنیا را ترك خواهد كرد، ولی جاودانگی، در جان دادن در راه حق است.
پی نوشتها
۱. بروج: ۸۵: ۱ ـ ۵.
۲. التبیان، ج۳، ص ۴۵۳.
۳. پس از حضرت عیسى(علیه السلام) نیز انبیا و اولیایى مأمور تبلیغ آیین مسیحیت شدند, مانند خالدبن سنان العبسى، و روایاتى صحیحه اى كه دلالت دارند در این فاصله، نبى و عالمى نبوده، مراد نبى و عالم ظاهر است, یعنى نبوّت خفى داشته اند, ر.ك: اكمال الدین و اتمام النعمه.
۴. بحارالانوار، ج۱۴، ص۴۳۸ .
۵. تفسیرالمیزان، ج ۲۰، ص۳۷۰.
۶. بحارالانوار، ج۱۴، ص ۴۴۴.
منبع: نرم افزار پاسخ ۲ مرکز مطالعات حوزه.
