این مطلب از دو جهت قابل توجه است:
جهت اول احترام به پیروان ادیان غیر اسلامی است. در این صورت وظیفه دینی و انسانی هر مسلمان است كه به نحوی با آنان رفتار شود تا نسبت به اسلام خوش بین گردند. بنابراین احترام به آنها به عنوان اینكه آنان هم مثل ما انسان هستند نه تنها اشكال ندارد بلكه یك امر پسندیده است. هر چند این احترام مانند احترام مسلمان و مؤمن واجب نیست. خداوند در قرآن کریم می فرماید «لا يَنْهاكُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذينَ لَمْ يُقاتِلُوكُمْ فِي الدِّينِ وَ لَمْ يُخْرِجُوكُمْ مِنْ دِيارِكُمْ أَنْ تَبَرُّوهُمْ وَ تُقْسِطُوا إِلَيْهِمْ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُقْسِطينَ[۱] خدا شما را از نيكى كردن و رعايت عدالت نسبت به كسانى كه در راه دين با شما پيكار نكردند و از خانه و ديارتان بيرون نراندند نهى نمى كند؛ چرا كه خداوند عدالتپيشگان را دوست دارد». یعنی پیروان دیگر ادیان با مسلمانان سر جنگ ندارد می خواهند با صلح و رابطه دوستانه تعامل داشته باشد مسلمانان باید نسبت با آنان موازین انسانیت را رعایت کنند و بر خورد عادلانه با آنان داشته باشند.
قرآن کریم مسلمانان را از دوستی با کفاری که با آنان دشمنی ورزیده و آنان از دیار شان اخراج می کنند نهی نموده است و در این باره می فرماید:«إِنَّما يَنْهاكُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذينَ قاتَلُوكُمْ فِي الدِّينِ وَ أَخْرَجُوكُمْ مِنْ دِيارِكُمْ وَ ظاهَرُوا عَلى إِخْراجِكُمْ أَنْ تَوَلَّوْهُمْ وَ مَنْ يَتَوَلَّهُمْ فَأُولئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ[۲]؛ تنها شما را از دوستى و رابطه با كسانى نهى مىكند كه در امر دين با شما پيكار كردند و شما را از خانه هايتان بيرون راندند يا به بيرونراندن شما كمك كردند و هر كس با آنان رابطه دوستى داشته باشد ظالم و ستمگر است!»
به هر حال این نكته هم باید مورد توجه قرار گیرد كه احترام و دوستی با آنان نباید مستلزم ذلت و خواری یك مسلمان و خود احترام كننده باشد و موجب تسلط معنوی و مادی آنان بر مسلمان گردد. زیرا خداوند در قرآن می فرماید: لَنْ یجْعَلَ اللَّهُ لِلْكافِرِینَ عَلَی الْمُؤْمِنِینَ سَبِیلا[۳]. «خدا هرگز برای كافران به زیان مسلمانان راهی نگشوده است».
جهت دوم احترام گذاشتن به خود ادیان است که در ذات خود هیچ احترامی ندارند و احترام به آنها احترام به یك امر باطل است و ممكن است آثار منفی در میان مسلمانان به وجود آورد بنابراین احترام به امر باطل خارج از یك امر اخلاقی است. ولی در برابر پیروان آنها نباید نسبت به آنها بی احترامی انجام بگیرد زیرا با این بی احترامی، آنان هم نسبت به اسلام بی احترامی خواهند نمود. خداوند می فرماید: وَ لا تَسُبُّوا الَّذینَ یدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ فَیسُبُّوا اللَّهَ عَدْواً بِغَیرِ عِلْمٍ[۴]. «و آنهایی را كه جز خدا میخوانند دشنام مدهید كه آنان از روی دشمنی [و] به نادانی، خدا را دشنام خواهند داد».
همچنین توجه به این مطلب لازم است که برخی از رسم و رسومات آنان كه از دین شان برخاسته باشند مورد احترام است. در روایتی نقل شده كه امام صادق ـ علیه السلام ـ دوستی داشت كه آن حضرت را به هر جا كه می رفت همراهی می كرد. روزی در بازار كفاش ها همراه حضرت می رفت و به دنبال شان غلام او كه از اهل سند بود می آمد. ناگاه آن مرد به پشت سر خود متوجه شده و غلام را خواست و او را ندید و تا سه مرتبه به عقب برگشت و او را ندید، بار چهارم كه او را دید گفت: ای زنازاده كجا بودی؟ امام صادق ـ علیه السلام ـ دست خود را بلند كرده و به پیشانی خود زد و فرمود: سبحان الله مادرش را به زنا متهم می كنی؟ من خیال می كردم تو خوددار و پارسائی و اكنون می بینم كه ورع و پارسایی نداری. عرض كرد: قربانت گردم مادرش زنی است از اهل سند و مشرك است فرمود: مگر ندانسته ای كه هر ملتی برای خود ازدواجی دارند.[۵]
در این روایت هم احترام به خود این مرد هندو و مشرك و هم به مسئله ازدواج آنها به روشنی منعكس شده است.
[۱] . ممتجنه، ۸.
[۲] . ممتحنه، ۹.
[۳] . نساء : ۱۴۱.
[۴] . انعام : ۱۰۸.
[۵] . کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، المکتبة الاسلامیه، ج۲، ص۳۲۴.
