اختلاف اساسی بین شیعه و سنی در مسئله امامت است. اهل سنت سعی می کنند که از هر چیزی که بر امامت امام علی(ع) و سایر امامان دلالت داشته باشد خود شان را کنار بکشند و تا توانسته اند بزرگان آنان احادیث و روایاتی را که در باره امامت اهل بیت (ع) از پیامبر خدا صادر شده در کتابهای شان نقل نکنند ولی با وجود این موضع گیری منفی روایات زیادی در کتابهای اهل سنت مبنی بر ولایت و امامت اهل بیت (ع) منعکس شده است.
اما در خصوص آیه «إِنَّمَا وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذِينَ ءَامَنُواْ الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلَوةَ وَ يُؤْتُونَ الزَّكَوةَ وَ هُمْ رَاكِعُون؛ سرپرست و ولىّ شما، تنها خداست و پيامبر او و آنها كه ايمان آوردهاند همانها كه نماز را برپا مىدارند، و در حال ركوع، زكات مىدهند.»[۱] در صحاح سته چیزی نقل نشده است. ولی در برخی کتابهای دیگر اهل سنت حدیثی از رسول گرامی اسلام در شأن نزول این آیه شریفه که امامت و ولایت امام علی (ع) را به اثبات می رساند نقل شده است که به برخی از آنها اشاره می کنیم:
در مجمع الزوائد از عمار یاسر نقل شده است که سائلی کنار علی بن ابی طالب (رض) که در حال رکوع بود ایستاد او انگشرش را از انگشت در آورد به او عطا کرد. در این هنگام رسول الله (ص) آمد و سائل او را از این کار آگاه نمود پس ب رسول خدا(ص) این آیه «إِنَّمَا وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذِينَ ءَامَنُواْ الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلَوةَ وَ يُؤْتُونَ الزَّكَوةَ وَ هُمْ رَاكِعُون» نازل گردید و رسول رسول خدا آن را قرائت کرد سپس فرمود: من كنت مولاه فعلي مولاه اللهم وال من والاه وعاداه؛ هر که من م.لای اویم پس علی مولای اوست خدایا دوست بدار هر که او را دوست دارد و دشمن بدار هر که او را دشمن دارد.[۲]
در کتاب المعیار و الموازنه بعد از اینکه در باره امام علی (ع) می گوید: أن الإمام أمير المؤمنين علي بن أبي طالب عليه السلام كان قد فاق العالمين زهدا وصبرا وعبادة ، وكان أزهدهم في الزخارف الدنيوية وأصبرهم عند الهزاهز والشدائد وأعبدهم في ساحات المناجاة مع الله ومقام العبودية ... ، ودرجته لتعلموا أن علي بن أبي طالب قد برز على الزاهدين بزهده وصبره ، وسبق العابدين بعبادته. فكان ممن يطعم الطعام على حب الله مسكينا و يتيما و أسيرا و كان من المؤثرين على أنفسهم وإن كانت بهم خصاصة. وكان من الكاظمين الغيظ ، والعافين عن الناس . وكان من الصابرين على البأساء والضراء و... و در باره او آیه «إنما وليكم الله ورسوله والذين آمنوا الذين يقيمون الصلاة ويؤتون الزكاة وهم راكعون» نازل شد تا سخن رسول خدا (ص) را که فرمود« من كنت مولاه فعلي مولاه» تصدیق کند هنگامی که در این آیه ولایت او را قرین ولایت پیامبرش نموده است.[۳]
در تفسیر الدر المنثور به سندهای متعدد شأن نزول این آیه شریفه اشاره شده است. مثلا می گوید که از ابن عباس نقل شده که علی انگشترش را در حال رکوع صدقه داد سپس پیامبر(ص) از ساول پرسید که چه کسی این انگشتر را به تو عطا کرد؟ سائل گفت آن راکع . پس خداوند آیه «إنما وليكم الله ورسوله...» نازل کرد. و از طریق عبدالرزاق ... و ابن مردویه از ابن عباس نقل شده که آیه «إنما وليكم الله ورسوله...» در باره علی بن ابی طالب نازل شده است. و طبرانی نیز در معجم اوسط خود با اسناد به عمار یاسر نقل کرده که علی در حالی که در رکوع نماز بود سائلی کنار او ایستاد علی انگشترش را در آورد و به او داد سپس پیشپیامبر رفت و آن حضرت را از این کار علی آگاه نمود در این هنگام آیه« إنما وليكم الله ورسوله والذين آمنوا الذين يقيمون الصلاة ويؤتون الزكاة وهم راكعون» نازل شد و رسول خدا (ص) آن را بر اصحاب قرائت نمود و سپس فرمود: من كنت مولاه فعلي مولاه اللهم وال من والاه وعاد من عاداه. و از ابن مردویه و او از علی بن ابی طالب نقل نموده که این آیه شریفه در خانع رسول خدا(ص) بر آن حضرت نازل گردید و سپس رسول خدا(ص) از منزل خارج شد و داخل مسجد گردید و مردم در حال نماز خواندن بودند که بعضی در حال قیام و برخی در حال سجده و رکوع بودند و سائلی را دید و از او پرسید کسی به تو چیزی داد؟ سائل گفت نه خیر مگر آن رکوع کننده – علی بن ابی طالب- که انگشترش را به من عطا کرد. و از طریق این عساکر نقل شده که سلمه بن کهیل گفت علی در حال رکوع انگشترش را صدقه داد سپس این آیه نازل گردید. ابن جریر از مجاهد نقل کرده که آیه «إنما وليكم الله ورسوله...» در حق علی بن ابی طالب نازل شده زیرا او انگشترش را در حال رکوع صدقه داده است.[۴]
ثعلبی نیز در تفسیر خود با سند های مختلف احادیثی را در باره شأن نزول این آیه نقل نموده که همه آنها می گیوین که این آیه در باره علی بن ابی طالب(ع) نازل شده است.[۵] و در برخی از تفاسیر دیگر اهل سنت نیز این حدیث با عبارات و سند های متفاوت نقل شده است.[۶]
[۱] . مائده/۵۵.
[۲] . الهيثمي، مجمع الزوائد، ج ۷ ، ص ۱۶ – ۱۷، ۱۴۰۸ - ۱۹۸۸ م، دار الكتب العلمية - بيروت – لبنان، طبع بإذن خاص من ورثة حسام الدين القدسي مؤسس مكتبة القدسي بالقاهرة
[۳] . المعيار والموازنة - أبو جعفر الإسكافي - ص ۲۲۶ – ۲۲۸، ناشر: الشيخ محمد باقر المحمودي، الأولى، ۱۴۰۲ - ۱۹۸۱ م.
[۴] .رک: جلال الدین سیوطی،الدر المنثور، ج۳ ص۱۰و ۱۰۵، قم، ۱۴۰۴ق، کتابخانه آیت الله نجفی.
[۵] . رک: أبو إسحاق أحمد بن محمد بن إبراهيم الثعلبي النيسابوري، كشف والبيان (تفسير الثعلبي )، ج ۴ص ۸۰-۸۱،دار إحياء التراث العربي - بيروت - لبنان - ۱۴۲۲هـ-۲۰۰۲م، الأولى، تحقيق: الإمام أبي محمد بن عاشور ، مراجعة وتدقيق الأستاذ نظير الساعدي.
[۶] . رک: تفسیر سمعانی، ج۲ ص۴۷ و تفسیر بغوی،ج۲ص۴۷.
