شیطان نام هر موجودی است كه در مسیر تكاملی انسان قرار می گیرد و زمینه های آشكارسازی نیروها و توان ذاتی را از انسان سلب می كند. در كاربردهای روزانه بسیار شنیده شده كه از اصطلاح موش دواندن استفاده و به شیطنت برخی اشاره می شود.شیطان به دلیل آن كه خود از مسیر تكاملی دورافتاده و رذایل و پستی ها در جانش ریشه دوانده و هنجارهای فطرتی جای خود را در وی به نابهنجاری ها داده است، موجودی سركش و متمرد است. از این روست كه راغب اصفهانی و برخی دیگر از واژه شناسان عربی بر این باورند كه شیطان هر موجودی از جنیان و انسان است كه سركشی و تمرد می كند و از مسیر اصلی بیرون رفته است. (مفردات ص ۴۵۴ و نیز المصباح ج ۱و ۲ص ۳۱۳)
بنابراین پیروی از هر فرد و جامعه و گروهی كه انسان را از مسیر اصلی و تكاملی فردی و جمعی باز می دارد به عنوان شیطان معرفی شده است. ابلیس نیز به عنوان نماد كامل دشمنی كه در مسیر تكاملی فرد و جامعه قرار دارد معرفی شده تا انسان با شناخت درست از دوست و دشمن در مسیر خویش ره به گمراهی نبرد. كسانی كه در مسیر تكاملی فرد و جامعه از جن و انس قرار می گیرند و سد راه او می شوند، به عنوان دشمن محسوب می گردند.
از آن جایی كه دشمن شناسی یكی از مهم ترین نیازهای بشری برای دست یابی به اهداف تكاملی است قرآن به این موضوع توجه بسیار داشته و آیات زیادی به آن اختصاص داده است. همان گونه كه شخص می بایست راه بشناسد و به ابزارها و امكانات راه آگاهی داشته باشد می بایست از چالش ها و مشكلات آن نیز آگاه باشد تا بتواند در مسیر خود به درستی حركت كند. شناخت شیاطین انسی و جنی و ابزارهای آنها برای ایجاد سد راه، گامی در مسیر حركت درست تكاملی است.
ابزارهای شیطان برای گمراهی بشر
بی گمان هیچ كس دوست ندارد از دشمن خویش كه سد راه تكاملی اوست پیروی كند ولی دشمن هرگز به صراحت و روشنی اعلام نمی كند كه دشمن است و می كوشد تا او را به گمراهی كشانده و سد راه تكامل فردی و جمعی شخص و یا جامعه شود؛ بلكه با استفاده از شبهات و تبدیل باطل به حق نما، مردم را می فریبد. از این رو قرآن مهم ترین شیوه ابزار دشمنان انسی و جنی را وسوسه و فریب و نیرنگ می شمارد و به انسان هشدار می دهد كه دشمن باطل را به حق می آراید و با آرایه ها و آراسته های دنیوی به سمت انسان و جامعه انسانی می آید.
شیطان می كوشد تا از رشد معنوی انسان جلوگیری كند (آل عمران آیه ۳۶ و ۳۷) و جامعه انسانی را به تباهی و فساد بكشاند (یوسف آیه ۱۰۰ و بقره آیه ۲۰۸ و آیات دیگر). برای دست یابی به این هدف می كوشد تا با تزیین (انعام آیات ۱۱۱و ۱۱۲) و گناه و نابهنجاری اخلاقی و اجتماعی (آل عمران آیه ۱۵۵) شبهه افكنی (زخرف آیه ۶۱و ۶۲) و ایجاد انجمن های سری توطئه (مجادله آیه ۱۰) مردم را به سوی اطاعت خود به عنوان كسی كه خواهان خیر و صلاح اوست دعوت كند. این گونه است كه شیطان هر كسی باشد از جن و انس، همواره با حربه تزیین اعمال، رفتار خویش را به عنوان اعمال نیك و صالح و بهترین شیوه زندگی می شمارد و مدعی دین و ایمان و خداترسی وامداد و كمك به دیگران (انفال آیه ۴۸ و نیز حشر ۱۶) می باشد.
آثار اطاعت از شیطان
هرفرد و جامعه ای كه اطاعت شیطان های انسانی و جنی را اختیار كند، گرفتار اموری می شود كه شناسایی آن، می تواند گامی مهم برای شناسایی دوست و دشمن باشد. به این معنا كه شیطان، دشمنی است كه خود را به عنوان دوست معرفی می كند و امور باطل و نابهنجار را به عنوان كارهای نیك و پسندیده و مفید جلوه می دهد. از این رو شناسایی دوست از دشمن سخت می شود. به ویژه كه شیطان های جنی و انسی خود را در پس آرایه ها و آراسته هایی از كلام نیك و خیر و كمك به دیگری (حشر آیه ۱۶) و تزیین امور (انفال آیه ۴۸) مخفی می سازند. از این رو قرآن راهكاری را برای شناسایی دوست از دشمن مطرح می كند و ساز و كارهایی را برای دست یابی به این مهم ارایه می دهد كه در این جا به یكی ازآن ها اشاره می شود: راهكار و سازكاری كه قرآن در این بخش ارایه می دهد، شناسایی دوست از دشمن با بهره گیری از آثار وپیامدهای آن است. به این معنا كه پیروی از دوست و كارها و پیشنهادها و طرح های او موجب كمال انسان و جامعه می شود درحالی كه آثار پیروی از دشمن این گونه نیست و مردم و جامعه را از خدا دور و امت از تكامل و رشد و تعالی باز می دارد.
تعلیمات و آموزه های شیطانی به شكل تعلیمات جادویی، خود نمایی می كند:(بقره آیه ۱۰۲) و با پافشاری بر برنامه ها و طرح هایی كه موهوم و غیر علمی است (حج آیه ۳و ۴) مردم را به زشتی ها و نابهنجارهای مخالف فطرت پاك(بقره آیه ۲۰۸ و نورآیه ۲۱) دعوت می كند و این گونه است كه از رشد و بالندگی فردی و جمعی باز می دارد.
از جمله آثار و پیامدهای اطاعت از آموزه ها و تعلیمات شیاطین می توان به مسأله اختلاف و دو دستگی خانوادگی و یا اجتماعی اشاره كرد. خداوند در آیه ۲۰۸ سوره بقره می فرماید كه پیروی از دستورهای شیطانی اختلاف برانگیز است و موجبات تفرقه میان برادران ایمانی را فراهم می آورد و همبستگی و انسجام و وحدت اجتماعی را از میان برمی دارد.
بنابر این هر راهكاری كه موجبات تفرقه و اختلاف اجتماعی را فراهم می كند و پایه های اتحاد و انسجام اجتماعی را سست می سازد، دلیل بر شیطانی بودن آن است كه می بایست از آن پرهیز كرد، هرچند كه مدعیان این طرح ها و برنامه ها چنین وانمود كنند كه هدف ایشان از اجرای این طرح تكامل قوم و ملت و یا فرقه دینی باشد. هر طرح و برنامه ای كه امتی را در برابر هم قرار دهد و نیرو و توان ملتی و یا ملت هایی را به تحلیل برد می بایست به عنوان طرحی شیطانی قلمداد و از پیروی آن پرهیز شود.
گسترش منكرات، راهكاری شیطانی
گسترش فحشاء و منكرات اجتماعی كه امنیت روحی و روانی جامعه را با خطر مواجه می سازد از دیگر طرح هایی است كه بیانگر شیطانی بودن آن است، هر چند كه این طرح ها به عنوان آزادی های اجتماعی و یا حقوق فردی ترویج و به عنوان لیبرالیسم مورد تاكید قرار گیرد و به شكل گفتمان درجامعه ترویج شود.
اصولا راه شناخت طرح و برنامه سازنده و مفید از غیر سازنده و غیر رشدی، بررسی آثار و پیامدهای آن است. اگر هر طرح و برنامه ای حتی به ظاهر حق انسانی، دارای تبعات زشت و ناپسند باشد و هنجارهای اجتماعی را سست كند و یا فرو بپاشد و یا به عنوان آزادی و عدالت و یا هر عنوان دیگری ترویج شود، كاری شیطانی و در راستای اهداف شیطان و دشمن است و می بایست از آن پرهیز كرد. از این رو خداوند طرح های شیطانی را طرح ها و برنامه هائی می شمارد كه آثار آن افزایش فساد و فحشا و گسترش آن در سطح جامعه باشد. (نور آیه ۱۹و ۲۱)
افترا و بدعت و تحریف قوانین و هنجارهای اجتماعی و اخلاقی از دیگر آثار برنامه های شیطانی است. اگر درجامعه ای اجرای طرح تهمت و افترا و بدعت به عنوان نوآوری همراه بود و اصول ارزشی و بنیادین موافق فطرت و طبع بشری، كاهش یافت و یامورد تهدید قرارگرفت، می بایست آن طرح را به عنوان طرحی شیطانی دانست و از آن پرهیز كرد و یا حتی به مقابله با آن پرداخت. (بقره آیه ۱۶۸ و ۱۶۹ و نیز نحل آیه ۶۲ و ۶۳)
در حقیقت شیطان طرح هایی را به مورد اجرا می گذارد و یا بدانها تشویق می كند كه جامعه از اصول ارزشی خود دور شود و نابهنجاری ها به عنوان هنجار جایگزین شود. نوآوری هایی كه از سوی شیطان تشویق می شود در حوزه هنجارشكنی تحلیل می شود و نمی توان آن را در حوزه هنجارها و یا تقویت و تحكیم آن ها دسته بندی كرد.از این رو خداوند در آیه ۱۱۷ و ۱۱۹ سوره نساء و نیز آیه ۱۴۲ سوره انعام نوآوری هایی را كه هنجارشكن و یا تضعیف كننده آن می باشد در حوزه بدعت دسته بندی كرده و از مردم می خواهد از این گونه نوآوری های ضدارزشی و هنجاری پرهیز كنند.
راهكارهای مختلف شیطان برای انحراف فرد و جامعه
ایجاد دشمنی میان دوستان و برادران ایمانی با بهره گیری از ابزارهایی چون خمر و قمار (مائده آیه ۹۰ و ۹۱)، پخش غذاهای حرام و زیان بار (انعام آیه ۱۲۱) و حرام كردن ویا كاهش غذاهای پاك و جلوگیری از كشت و نگه داری آن ها و افزایش حیوانات و جانوران زیانبار و حرام گوشت(بقره آیه ۱۶۸ و انعام آیه ۱۴۲) از جمله راهكارهای شیطانی است.
انتشار شایعات و یا حتی انتشار اخبار حساس امنیتی برای ایجاد جنگ روانی و بزرگ نمایی برخی از اشتباهات از شیوه هایی است كه شیاطین برای دست یابی به اختلاف و ایجاد دشمنی در میان امت و شهروندان سود می برند.خداوند در آیه ۸۳ سوره نساء و نیز ۱۱ تا ۲۱ سوره نور به این مسئله اشاره می كند كه چگونه شیطان ها می كوشند با ایجاد شایعات بی اساس و یا حتی پخش اخبار امنیتی، جامعه را در برابر هم قرار دهند.
گسترش بی تقوایی (اعراف آیه ۲۶ و ۲۷) و آبروریزی و برملا كردن برخی از زشتی ها و نابهنجاری های فردی و اجتماعی از دیگر راهكارهای شیطانی است كه می توان گفت در بسیاری از جوامع كاركرد زیانباری داشته است و مردم را از حوزه امنیت فردی و اجتماعی بیرون و دچار بحران اخلاقی نموده است.
اصولا شیاطین دوست دارند كه فحشا را گسترش و تبلیغ كنند و با بی آبرو كردن عده ای و یا برملا كردن برخی از زشتی ها، فضای روانی جامعه را به سمت و سویی ببرند كه همگان بر این باور و گمان روند كه جامعه دچار فساد اخلاقی شده و آرامش و امنیت از آن سلب گردیده است،بنابراین برخی جرأت می یابند كه به آن دامن بزنند و برخی دیگر برای مبارزه با چنین جامعه ای به مقابله با آن برمی خیزند.
شایعه، گناهی نابخشودنی
به سخن دیگر پخش شایعات بی اساس جنسی و بی آبرو كردن افراد موجب می شود كه دو دسته با جامعه به مقابله برخیزند و امنیت آن را با خطر مواجه سازند. دسته نخست بزهكارانی هستند كه از این فرصت استفاده كرده و از جو و فضای روانی جامعه برای مقاصد پست و زشت خویش بهره می برند و دیگر كسانی كه خواهان جامعه ای پاك می باشند و برای مقابله با فضای كنونی با ساختار نظام درگیر می شوند و خواهان از بین رفتن ساختار كنونی می گردند.
از این رو قرآن در آیه ۱۹ و ۲۱ سوره نور هرگونه دامن زدن به زشتی ها ا ز طریق شایعات و ابزارهای دیگر چون رسانه ها را منع كرده است و آن را اخلاقی نابهنجار ارزیابی می كند. به این معنا كه خود پخش شایعه، جرم و گناهی نابخشودنی است كه جامعه می بایست از آن پرهیز كند.
آثار دیگری كه قرآن برای اطاعت از شیطان و طرح های آن برمی شمارد عبارت است از: فسق و فجور و خروج از دین (انعام آیه ۱۲۱) شرك (همان) كفر به آخرت (نساء آیه ۳۸ و انعام آیات ۱۱۲ و ۱۱۳) ظلم به دیگر و خویشتن (ابراهیم آیه ۲۲) افزایش گناه و بزه (بقره آیه ۱۶۸ و ۱۶۹ و نیز بقره آیه ۲۶۸ و نور آیه ۲۱) و هم چنین دوری از خدا و تقرب به شیطان (بقره آیه ۲۰۸ و ۲۰۹ و نیز اعراف آیه ۱۷۵ و ۱۷۶)
ریشه این اطاعت و پیروی را می بایست در دروغگویی (شعرا آیه ۲۲۱ و ۲۲۲) و دنیا طلبی و گرایش به جاودانگی در دنیا (اعراف آیه ۱۷۵ و ۱۷۶) و گناه (آل عمران آیه ۱۵۵) و شعرا آیات ۲۲۱ و ۲۲۲) و هواپرستی (اعراف آیه ۱۷۵ و ۱۷۶) دانست.
برای رهایی از اطاعت شیطان قرآن پیشنهاد می دهد كه شخص با افزایش ایمان خویش (انعام آیه ۱۱۲ و ۱۱۳)، بهره مندی از فضل خدا (نور آیه ۲۱)، توجه به معاد (بقره آیه ۲۰۸ و ۲۱۰)، توفیق جویی از خدا (نساء آیه ۸۳) و بهره گیری از رهبران الهی (همان) خود را در مسیر تكاملی قرار دهد و جامعه را از اطاعت شیطان های انسی و جنی دور سازد.

منبع : پایگاه نور پرتال