قرآن در آیات سوره تبّت سخن از یکى از مشرکان معروف مکه یعنى ابولهب، عموى پیامبر و فرزند عبدالمطلب به میان آمده است، او تنها کسى است از مشرکان مکه که نامش در قرآن مجید آمده، و تاکید شده که او حتماً از دوزخیان است، و اشاره روشنى است به این که او هرگز ایمان نخواهد آورد، مى فرماید: (بریده باد هر دو دست ابولهبو مرگ بر او باد! * هرگز مال و ثروتش و آنچه را به دست آورد به حالش سودى نبخشید * و به زودى وارد آتشى شعله ور و پر لهیب مى شود)؛ «تَبَّتْ یَدا اَبى لَهَب وَتَبَّ * ما اَغْنى عَنْهُ مالُهُ وَ ما کَسَبَ * سَیَصْلى ناراً ذاتَ لَهَب».
با این که ابوسفیان دشمن خطرناک ترى بود؛ ولى سرانجام به ظاهر ایمان آورد و افراد جنایت کارى همچون وحشى قاتل حمزه ظاهراً ایمان آوردند.
بنابراین پیش گویى قاطع درباره سرنوشت فردى همچون ابولهب از طرق عادى ممکن نبود و این پیش گویى قرآن جز از طریق اعجاز ممکن نیست.
بسیارى از مشرکان مکه واقعاً و بعضى ظاهراً ایمان آوردند. اما از کسانى که نه در واقع و نه در ظاهر ایمان نیاوردند ابولهب و همسرش ام جمیل خواهر ابوسفیان بود؛ و قرآن در این سوره آشکارا خبرداده است که این دو هرگز ایمان نخواهند آورد و این از خبرهاى غیبى قرآن مجید است.
اگر قرآن از سوى خداوند نبود چگونه ممکن بود با این صراحت از دوزخى بودن کسى سخن بگوید که ممکن است در پایان کار به صفوف مسلمانان بپیوندد و حدّاقل ظاهراً مسلمان شود.
نام ابولهب: عَبْد العُزّى، و کنیه او ابولهب است و انتخاب این کنیه براى او شاید از این نظر بوده که صورتى سرخ و برافروخته داشت. شک نیست که این آیات در زمان حیات ابولهب نازل شد و لذا مى گوید: (بریده باد هر دو دست ابولهب)؛ «تَبَّتْ یَدا اَبى لَهَب» شان نزول هایى که غالب مفسران نقل کرده اند نیز نشان مى دهد که این مساله در حیات او واقع شده در آن هنگام که پیغمبر اکرم(صلى الله علیه وآله) مامور شد خویشاوندان نزدیک خود را به سوى اسلام دعوت کند و از شرک و کفر بیم دهد. در آن هنگام که پیامبر بر فراز یکى از کوه هاى مکه (کوه صفا) رفت و فریاد زد: «یاصَیاحا» ـ این جمله اى بود که هنگام هجوم غافل گیرانه دشمن گفته مى شد ـ اهل مکّه تصوّر کردند دشمنى از بیرون به مکه حمله مى کند وقتى دور پیامبر جمع شدند فرمود: «اِنّى نَذیرٌ لَکُمْ بَیْنَ یَدَئ عَذاب شَدید»؛ (من شما را در برابر عذاب شدید الهى بیم مى دهم). (و از پرستش بتها بر حذر مى دارم و به سوى توحید دعوت مى کنم).
ابولهب سخت بر آشفت و گفت: «تَبّا لَکَ اَما جَمَعْتَنا اِلاّ لِهذا»؛ (مرگ بر تو باد آیا فقط براى همین ما را جمع کردى؟) اینجا بود که آیات فوق نازل شد و گفت: مرگ بر تو باد که سرانجام طعمه آتش دوزخ مى شود.(۱)، (۲)
پی نوشت:
(۱). اين شأن نزول را بسيارى از مفسّران و مورّخان با تفاوت هائى نقل كرده اند (تفسير مجمع البيان، قرطبى، مراغى، فخر رازى، درالمنثور، فى ظلال، ذيل آيات مورد بحث و همچنين كامل ابن اثير، جلد ۲ صفحه ۶۰).
(۲). گردآوري از کتاب: پيام قرآن، آيت الله العظمى ناصر مكارم شيرازى، دار الكتب الاسلاميه، تهران، ۱۳۸۶ هـ.ش، ج ۸، ص ۲۹۶.
منبع: پایگاه اطلاع رسانی دفتر آیت الله العظمی مکارم شیرازی.
