بسیاری از مفسران و محدثان در شأن نزول آیه یاد شده گفته اند: هنگامی كه رسول گرامی خدا ـ صلی الله علیه و آله ـ طبق وحی الهی حضرت علی ـ علیه السلام ـ را در روز غدیر خم به جانشینی خود منصوب كرد، درباره او گفت:
«مَن كُنتُ مَولاهُ فَعَلِی مَولاهُ. هر كس من مولی و ولی او هستم، علی مولی و ولی او است»
چیزی نگذشت كه موضوع غدیر خم در شهرها و مناطق منتشر شد.
شخصی به نام نعمان بن حارث فهری خدمت پیامبر اكرم ـ صلی الله علیه و آله ـ رسید و عرض كرد: تو به ما دستور دادی شهادت به یگانگی خدا و این كه تو فرستاده او هستی بدهیم،ما هم شهادت دادیم. سپس دستور به جهاد، حج، روزه، نماز و زكات را دادی، ما همه این ها را نیز پذیرفتیم، ولی به اینها راضی نشدی تا این كه این جوان (حضرت علی بن ابیطالب ـ علیه السلام ـ) را به جانشینی خود منصوب كردی، و گفتی: «مَن كُنتُ مَولاهُ فَعَلِی مَولاهُ» آیا این سخنی از ناحیه خودت است یا از سوی خداوند است؟!
پیامبر اكرم ـ صلی الله علیه و آله ـ فرمود: «قسم به خدایی كه معبودی جز او نیست، این از ناحیه خداوند است.»
نعمان روی برگرداند در حالی كه می گفت: خداوندا! اگر این سخن حق است و از ناحیه تو، سنگی از آسمان بر ما بباران!
این جا بود كه سنگی از آسمان بر سرش فرود آمد و او را كشت و در همین هنگام آیه یك از سوره معارج نازل گشت.(۱)
خداوند متعال در آیه بعد چنین عذابی را مخصوص كافران و منكران پیامبر اكرم ـ صلی الله علیه و آله ـ می داند و این كه كسی نمی تواند از آن جلوگیری كند.
بنابراین، عذاب های خداوند متعال همواره ممكن است در هر عصر و زمانی و هر مكانی بر سر كافران ، منكران ، معاندان دین حق نازل شود. چنان كه در زمان پیامبر اكرم ـ صلی الله علیه و آله ـ بر سر آن كافر لجوج از آسمان عذاب نازل شد و او هلاك گردید.
قرآن كریم ضمن تهدید و هشدار به كافران و مشركان زمان پیامبر ـ صلی الله علیه و آله ـ به آنان گوشزد می كند كه اگر بر لجاجت و كفرشان پافشاری كنند به سرنوشت افراد مشركی كه در قرون گذشته توسط عذاب خدا هلاك شدند، دچار می كند. «أَفَلَمْ یهْدِ لَهُمْ كَمْ أَهْلَكْنَا قَبْلَهُمْ مِنَ الْقُرُونِ یمْشُونَ فِی مَسَاكِنِهِمْ إِنَّ فِی ذَلِكَ لآیاتٍ لأولِی النُّهَی»(۲) آیا برای هدایت آنان كافی نیست كه بسیاری از نسلهای پیشین را [كه طغیان و فساد كردند] هلاك نمودیم، و اینها در مسكن های [ویران شده] آنان راه میروند! مسلّماً در این امر، نشانه های روشنی برای خردمندان است.
پس خداوند متعال هرگاه اراده كند هر قوم و فرد از میان كافران و مشركان را در هر زمان و مكانی با انواع عذاب، مجازات می كند.(۳)
پی نوشتها
۱. ر.ك: طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دارالمعرفة، چاپ دوم، ۱۴۰۸ ق، ج ۹ـ۱۰، ص ۵۲۹.
۲. طه : ۱۲۸ .
۳. ر.ك: مكارم شیرازی، ناصر و دیگران، تفسیر نمونه، تهران، دارالكتب الاسلامیه، چاپ چهارم، ۱۳۶۷، ج ۱۷، ص ۱۷۳-۱۷۷.
