ارغنون آسمانى نوشته دكتر عبدالوهاب شاهرودى اثرى است به زبان فارسى كه به عرضۀ برخى از جنبه‌هاى زيبايى‌شناسى قرآن و انعكاس آن در عرفان و بالعكس پرداخته است.
اين اثر منعكس‌كنندۀ مفهوم تفسير،عرفان و سير تاريخ و تحول آنها و بررسى يكى از روش‌هاى بزرگ تفسيرى قرآن كريم است.نويسنده در اين کتاب ابتدا به تعريف تفسير پرداخته و با تمثيل‌هاى گوناگون از مثنوى مولوى،معناى عرفانى تفسير،از مفهوم ظاهرى-و رايج تاريخى-آن را بازشناسانده است.
در ادامه تاريخ تفسير از عصر پيامبر اكرم(صلى اللّه عليه و آله و سلم) تا صحابه و تابعين به بحث كشيده شده است.پديدآيى رأى در تفسير و علل آن،جريانهاى بزرگ در تفسيرگزارى مسلمين و يادكرد نمونه‌هاى عمده در هر روش و..از جمله مباحثى است كه در اين کتاب بدان پرداخته مى‌شود.در جايى ديگر از کتاب،ضمن تعريف عرفان و بيان اصول عملى و نظرى آن،موضوعاتى همچون عرفان و قرآن،عرفان و انسان،عرفان و جهان،عرفان و زبان،عرفان و تمثيل و عرفان و تأويل و... عرضه گرديده است كه هركدام پژوهشى بزرگ و مستقل را دربرمى‌گيرند و يادكرد آنها بدان جهت است كه تا ديدگاه عارفان در اين موضوعات-كه از اساسى‌ترين مباحث در زمينۀ عرفان و قرآن به شمار مى‌روند-روشن نشود فهم تفاسير عرفانى،به طور كامل،امكان‌پذير نيست زيرا ديدگاه عارفان و قرائت آنان در اين زمينه‌ها،همه و همه دربرداشت و فهم آنان از کتاب پروردگار رخ مى‌نمايد.نويسنده در فرازى ديگر از کتاب،ضمن يادكرد ريشه‌ها و زمينه‌ها در تفاسير عرفانى،به عرضه آنها پرداخته و آن‌گاه-براى نمونه-تنها پنج تفسير نامدار عرفانى را به‌گونه‌اى مشروح معرفى مى‌كند.در ادامه هم به عرضه و بررسى مختصر تفاسير عرفانى، در پويۀ تاريخ ايران اسلامى و براساس تقدم تاريخى از قرن دوم تا چهاردهم هجرى و يادكرد برگه‌هايى از آنها پرداخته شده است.
ساختار کتاب
کتاب داراى دو مقدمه و هشت فصل عمده است كه هر فصل نيز داراى بخشهايى است.در پايان هم کتابشناسى برخى منابع عمده در موضوع موردنظر آمده است.مقدمه اول به:سخنى در آغاز،موضوع و محتوا،پوزش از كاستى‌ها و ياد و سپاس مى‌پردازد.
فصل اول:«تعريف تفسير»بخشهايى چون:جايگاه تفسير،واژۀ تفسير،نگاهى نو به مفهوم تفسير،قرآن،جهان و انسان،تفسير و تسفير،حقيقت تفسير در تمثيل،تفسير، سفرى باطنى و تفاسير ظاهرى در تمثيل را دربرمى‌گيرد.
فصل دوم:«تاريخ تفسير»شامل بخشهايى چون:پيامبر اكرم(ص)و تفسير،صحابيان و تفسير،مصادر تفسيرى صحابه،صحابيان نامدار در تفسير،ويژگى‌هاى تفسير در عصر صحابه، تابعين و تفسير،روش‌هاى عمده در تفسير و عصر تدوين در تفسير مى‌شود.
فصل سوم:«عرفان و قرآن»عناوينى چون:تعريف عرفان،اصول عرفان و مبانى عرفا در تفسير را دربرمى‌گيرد.
فصل چهارم:«تفاسير عرفانى»شامل بخشهاى ذيل مى‌باشد:ريشه‌ها و زمينه‌ها،تفاسير عرفانى(تك‌آيه)،تفاسير عرفانى(تك سوره)و تفسيرهاى عرفانى(كامل)كه به معرفى تفاسيرى چون لطائف الاشارات،كشف الاسرار،عرائس البيان،غرائب القرآن و روح البيان مى‌پردازد.
در ابتداى فصل پنجم مقدمه‌اى نسبتا مبسوط در مورد تفاسير عرفانى عرضه شده است.اين مقدمه عناوين ذيل ر دربردارد:تفسير و ميراث عرفا،تفاسير عرفانى و ديدگاهها و...
فصل پنجم:«تفاسير قرن دوم تا هفتم»به بررسى تفاسيرى چون:تفسير الحقائق،تفسيرالقرآن العظيم،لطائف الاشارات،مشكاة الانوار،بحر المحبة،كشف الاسرار و...مى‌پردازد.
فصل ششم:«تفاسير قرن هفتم تا دهم»تفاسيرى چون:عرائس البيان،رحمة من الرحمن،تأويلات نجمية،اعجاز البيان،غرائب القرآن و...را معرفى مى‌كند.
فصل هفتم:«تفاسير قرن دهم تا سيزدهم»به معرفى تفاسيرى چون:حدائق الحقائق،جواهرالتفسير،مواهب عليه،تحفة الفتى،تفاسير ملاصدرا و...مى‌پردازد.
فصل هشتم:«تفاسير قرن سيزدهم تا پانزدهم»به بررسى و معرفى تفاسيرى چون:تفسير منظوم، تفسير روح المعانى،بيان السعادة،اسرار العشق و تفسير سورۀ حمد اختصاص يافته است.
بخش«کتاب‌شناسى‌ها»هم در پنج قسمت ذيل تنظيم شده است:پژوهش‌ها در علوم قرآنى،آثار در روش‌هاى تفصيلى،روش تفاسير نامدار،نگاشته‌ها در نقد تصوف و نگاشته‌ها در متون عرفاني. در قسمت«نمايه‌ها»هم نمايه آيات قرآنى،نمايه احاديث شريف،نمايه کتاب‌ها، افراد،مكانها و...و نيز کتابنامه کتاب آمده است.فهرست مطالب کتاب در ابتداى آن درج شده است.
نسخه‌شناسى
نويسنده کتاب آقاى دكتر عبدالوهاب شاهرودى است. اين کتاب در قطع وزيرى با جلد گالينگور در ۸۳۰ صفحه نخستين‌بار در سال ۱۳۸۳ ش از سوى«انتشارات کتاب مبين»رشت به چاپ رسيده است.
منبع: ویکی نور
