شبهه: برخی این شبهه را القا می کنند که از كجا معلوم قرآن هم مانند تورات و بقیه كتب آسمانی تحریف نشده است. ممکن است قرآن نیز مانند تورات و انجیل دستخوش تحریف شده باشد و ما از آن بی خبر باشیم.
پاسخ
ضرورت نبوت اقتضا دارد كه پیام های الهی بطور سالم و دست نخورده به مردم ابلاغ گردد تا مردم در جهت پیمودن كمال و سعادت دنیوی و اخروی از آنها استفاده نمایند. بنابراین مصونیت قرآن از تحریف تا ابلاغ آن به مردم مانند هر كتاب آسمانی دیگر جای بحث ندارد. و لكن سایر كتب آسمانی بعد از آنكه در اختیار مردم قرار گرفتند كمابیش مورد تحریف واقع شده و یا اصلاً پس از چندی بدست فراموشی سپرده شدند بعنوان مثال امروز اثر و نشانی از كتاب حضرت نوح و ابراهیم ـ علیهم السّلام ـ در دست نیست و تورات و انجیل بصورت اصلی یافت نمی شود(۱). اما در مورد قرآن كریم این سوال ممكن است مطرح شود كه از كجا بدانیم، آنچه امروز به عنوان آخرین كتاب آسمانی در دست ماست همان كتابی است كه بر پیامبر اسلام ـ صلی علی علیه و آله ـ نازل شده است و هیچ گونه تغییر و تبدیلی در آن، راه نیافته و نه چیزی بر آن افزوده و نه چیزی از آن، كاسته شده است؟
پاسخ اینست كه دلایل عقلی و نقلی فراوانی در مصونیت قرآن از تحریف، وجود دارد كه در ادیان گذشته چنین چیزی نبوده است.
دلیل تاریخی: از توجه به تاریخ اسلام و مسلمین و اهتمام رسول اكرم ـ صلی علی علیه و آله ـ و جانشینان معصومش ـ علیه السّلام ـ به كتابت و ضبط آیات قرآن و نیز اهتمام مسلمانان در حفظ كردن آیات قرآن این اطمئنان حاصل می شود كه قرآن از دستبرد بیگاناگان و مغرضان پیوسته مصون بوده و هم چنین از نقل متواتر قرآن در طول چهارده قرن و اهتمام به شمارش آیات و كلمات و حروف و مانند آنها یقین حاصل می شود كه در قرآن كمترین تحریفی چه در زیاده و یا نقصان بوجود نیامده است(۲).
زیاد نشدن چیزی بر قرآن كریم. مورد اجماع همة مسلمانان است(۳) و هیچ گونه حادثه ای كه منشاء احتمال افزایش چیزی بر قرآن شود، روی نداده و هیچ گونه سندی برای چنین احتمالی، قابل ارائه نیست، درعین حال می توان فرض افزایش را با دلیل عقلی نیز ابطال كرد.
دلیل عقلی: بعد از پذیرش اعجاز قرآن اگر فرض شود كه مطلب تامّی بر قرآن، افزوده شود معنایش اینست كه آوردن مثل قرآن، امكان داشته است و چنین فرض با اعجاز قرآن و عدم توانایی بشر، برآوردن مثل آن، سازگار نیست. و اگر فرض شود كه تنها یك كلمه كوتاهی افزوده شده باشد لازمه اش اینست كه نظم سخن بهم خورده باشد. و از صورت اصلی اعجاز آمیزش، خارج شده باشد. و در این صورت قابل تقلید و آوردن مثل آن ممكن خواهد بود زیرا نظم اعجاز آمیز عبارات قرآنی به انتخاب كلمات و حروف نیز بستگی دارد. و با دیگرگونی آنها از حالت اعجازآمیز خارج می شود. پس به همان دلیل كه معجزه بودن قرآن كریم ثابت است محفوظ بودن آن از اضافات نیز ثابت می شود.
بزرگان علماء اسلام تأكید كرده اند همانگونه كه چیزی بر قرآن، افزوده نشده چیزی هم از آن كم نشده است. و برای این مطلب دلایل فراوانی آورده اند كه از جمله می توان به متواتر بودن قرآن و اهتمام ائمه ـ علیهم السّلام ـ و مسلمین اشاره نمود(۴).
علاوه بر این خداوند حفظ و حراست از قرآن را تا پایان جهان تضمین كرده است آنجا كه می فرماید: «ما قرآن را نازل كردیم و بطور قطع از آن پاسداری می كنیم(۵)» با وجود این تضمین الهی تغییر و تحریف در آن غیر ممكن است و مقتضی قاعده لطف نیز چنین است، زیرا قرآن سند زنده اسلام و دلیل استوار صحت نبوت است. باید همواره از گزند آفات مصون و محفوظ بماند و هرگونه احتمال دست برد به قرآن، یعنی تزلزل پایه و اساس اسلام بر خلاف ضرورت عقل و دین است.
دلیل روایی: از دلایل دیگر سلامت قرآن و عدم تغییر در آن در طول تاریخ، روایاتی است كه از پیامبر ـ صلی علی علیه و آله ـ نقل شده است از جمله فرمود: «برای رسیدن به هر حقی، حقیقتی است. كه آن حق را آشكار می كند و برای پی بردن به هر درستی و راستی، نوری وجود دارد. كه به آن راه نمایی می كند و قرآن همان حقیقت و نوری است كه روشن گر حقیقت ها و صوابها است. پس هرچه از احادیث، با قرآن موافق باشد آن را برگزینید و هر چه با آن مخالف باشد واگذارید».
اكنون این پرسش مطرح می شود كه اگر احتمال آن می رفت كه قرآن مورد دست برد قرار گیرد و از اعتبار ساقط گردد، آیا جای آن بود كه معیار سنجش قرار گیرد و دلیل روشن بر صحت و سقم روایات باشد؟ پس قرآن بایستی همواره راه سلامت را در پیش داشته باشد تا بتواند اعتبار خویش را ثابت نگه داشته و معیار سنجش حق و باطل باشد.
در زمینة نفی تحریف، روایات خاصی از ائمه ـ علیهم السّلام ـ در دست است كه بطور كلی احتمال تحریف یا شبهه تحریف را در قرآن منتفی می سازد و شیعه امامیه به پیروی از اهل بیت ـ علیهم السّلام ـ معتقدند كه قرآن از هرگونه تحریف مصون و محفوظ بوده است. امام باقر ـ علیه السّلام ـ در نامه ای به سعدالخیر می فرماید: «و یك نمونه از پشت سر افكندن قرآن، آن بود كه حروف و كلمات آن را استوار، ولی حدود و احكام آن را تحریف و تغییر دادند».
در این روایت شریف از دست برد به معانی و تفاسیر منحرف سخن به میان آمده است ولی الفاظ و عبارات قرآن هم چنان دست نخورده شمرده شده است.
در نتیجه با دلایل عقلی و نقلی قرآن از تحریف و دستبرد مصون مانده است و هیچگونه تغییری درآن چه در زیاد و یا نقصان رخ نداده است و قرآن تا قیامت به همین شكل باقی خواهد بود زیرا این كتابی است جاویدان و پاسخگوی نیازهای اساسی بشر تا قیامت، اما در كتب آسمانی دیگر تغییرات و تحریفات صورت گرفته و بطور روشن و صریح این تغییرات و تحریفات در تورات و انجیل فعلی محسوس و مشهود است. و خداوند هم هیچ تضمینی در صیانت از آن كتب نداده است و علّت آنهم شاید این باشد كه آن كتب جنبة موقتی داشته اند.
پی نوشتها:
۱. بوكای، عهدین و قرآن و علم، ترجمة دكتر حسن حبیبی، بی تا، بی نا، ص ۲۵-۲۶.
۲. مصباح یزدی، آموزش عقاید، تهران، مركز نشر و چاپ سازمان تبلیغات، ۱۳۷۳، ص ۳۱۹.
۳. بروجردی، البرهان، بی نا بی جا بی تا، ص ۱۱۱.
۴. اردبیلی، مجمع الفوائد و البرهان، بی جا، بی تا، ج۲، ص۲۱۸.
۵. حجر:۹.
