شبهه: آیات جنگ در قرآن مولد گروهای تكفیری و تروریستی است و اتفاقا داعش هم مستند به این ایات عمل می كند این آیات عبارت اند از:

الف) قَاتِلُواْ الَّذِینَ لاَ یؤْمِنُونَ بِاللّهِ وَلاَ بِالْیوْمِ الآخِرِ وَلاَ یحَرِّمُونَ مَا حَرَّمَ اللّهُ وَ رَسُولُهُ وَلاَ یدِینُونَ دِینَ الْحَقِّ مِنَ الَّذِینَ أُوتُواْ الْكِتَابَ حَتَّی یعْطُواْ الْجِزْیةَ عَن یدٍ وَهُمْ صَاغِرُونَ(آیه۲۹ سوره توبه)

ب) َیاأَیهَا الَّذِینَ آمَنُواْ قَاتِلُواْ الَّذِینَ یلُونَكُم مِّنَ الْكُفَّارِ وَلِیجِدُواْ فِیكُمْ غِلْظَةً وَاعْلَمُواْ أَنَّ اللّهَ مَعَ الْمُتَّقِینَ. (سوره توبه آیه ۱۲۳)

ای كسانیكه ایمان آورده اید، كافرانی كه نزد شمایند را بكشید! تا در شما درشتی و شدت را بیابند. و بدانید كه خداوند با پرهیزكاران است.كه البته داعش هم به ان استناد می كند.

ج) فَإِذالَقِیتُمُ الَّذِینَ كَفَرُوا فَضَرْبَ الرِّقَابِ حَتَّى إِذَا أَثْخَنتُمُوهُمْ فَشُدُّوا الْوَثَاقَ فَإِمَّا مَنًّا بَعْدُ وَإِمَّافِدَاء حَتَّى تَضَعَ الْحَرْبُ أَوْزَارَهَا ذَلِكَ وَلَوْ یشَاء اللَّهُ لَانتَصَرَ مِنْهُمْ وَلَكِن لِّیبْلُوَ بَعْضَكُم بِبَعْضٍ وَالَّذِینَ قُتِلُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ فَلَن یضِلَّ أَعْمَالَهُمْ.چون با كافران روبرو شوید، باید گردنشان را بزنید. تا آنگاه كه از خونریزی بسیار دشمن را از پا در آوردید پس از آن، اسیران جنگ را محكم به بند كشید آنگاه یا به منت آزاد كنید یا به فدیه. تا آنگاه كه جنگ به پایان آید. و این است حكم خدا. و اگر خدا میخواست از آنان انتقام میگرفت، ولی خواست تا شمارا به یكدیگر بیازماید. و آنان كه در راه خدا كشته شده اند اعمالشان را باطل نمیكند. (سوره محمد آیه ۴)

د) وَقَاتِلُوهُمْ حَتَّى لاَ تَكُونَ فِتْنَةٌ وَیكُونَ الدِّینُ كُلُّهُ لِلّه فَإِنِ انتَهَوْاْ فَإِنَّ اللّهَ بِمَا یعْمَلُونَ بَصِیرٌ .و (ای مؤمنان) با كافران نبرد كنید تا دیگر فتنه ای نباشد و دین همه دین خدا گردد پس اگر باز ایستادند ، خدا كردارشان را می بیند.(سوره انفال آیه ۳۹)

ﻫ) مَلْعُونِینَ أَینَمَا ثُقِفُوا أُخِذُوا وَقُتِّلُوا تَقْتِیلًا.اینان لعنت شدگانند. هرجا یافته شوند باید دستگیر گردند و به سختی كشته شوند. (سوره احزاب آیه ۶۱)

پاسخ

آیات جنگ و جهاد در قرآن کریم دستورهایی الهی است که مسلمانان در هنگام جنگ با دشمنان باید از آنها پیروی کنند. ثانیا این دستورات الهی متوجه مسلمانانی است که در رکاب پیامبر اسلام(ص) و ائمه معصومین(ع) با دشمنان می‌جنگند و هیچ دلالتی بر این ندارد که مسلمانان هر جا با کافر یا مشرک روبرو شدند آنان را بکشند و از بین ببرند. به همین دلیل تمام جنگهای پیامبر اسلام دفاعی بوده هرگر ابتداء بر علیه کفار جنگ را آغاز نکرده است.

بنابراین لازم است کسی که مطلبی را از قرآن کریم به عنوان احکام دینی و دستورهای الهی منعکس می کند باید با دقت تمام از مجموع قرآن و با در نظر گرفتن تمام آیات آن را به دست آورد نه اینکه هر آیه ای را به ظاهرش نگاه کند و بلا فاصله حکم را صادر نموده و مردم را به آن دعوت کند. مثلا در قرآن کریم با وجود آیات جهاد خداوند فرموده است: «لا ینْهَئكمُ‏ُ اللَّهُ عَنِ الَّذِینَ لَمْ یقَاتِلُوكُمْ فىِ الدِّینِ وَ لَمْ یخُْرِجُوكمُ مِّن دِیارِكُمْ أَن تَبرَُّوهُمْ وَ تُقْسِطُواْ إِلَیهِْمْ  إِنَّ اللَّهَ یحُِبُّ الْمُقْسِطِینَ* إِنَّمَا ینهَْئكُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذِینَ قَاتَلُوكُمْ فىِ الدِّینِ وَ أَخْرَجُوكُم مِّن دِیارِكُمْ وَ ظَاهَرُواْ عَلىَ إِخْرَاجِكُمْ أَن تَوَلَّوْهُمْ  وَ مَن یتَوَلهَُّمْ فَأُوْلَئكَ هُمُ الظَّالِمُونَ»[۱] یعنی خدا شما را از نیكى كردن و رعایت عدالت نسبت به كسانى كه در راه دین با شما پیكار نكردند و از خانه و دیارتان بیرون نراندند نهى نمى‏كند چرا كه خداوند عدالت‏پیشگان را دوست دارد. تنها شما را از دوستى و رابطه با كسانى نهى مى‏كند كه در امر دین با شما پیكار كردند و شما را از خانه هایتان بیرون راندند یا به بیرون‏راندن شما كمك كردند و هر كس با آنان رابطه دوستى داشته باشد ظالم و ستمگر است!

از اهل بیت (ع) در باره آیه «قُولُوا لِلنَّاسِ حُسْناً»[۲] نقل شده که مراد ا ناس در این آیه اهل ذمه است. یعنی مسلمانان باید با اهل ذمه درست سخن بگویند و با این قتال با آنان را ممنوع کرده و ناسخ تمام آیاتی است که دستور جنگ با آنان را داده اند.[۳]

بنابراین هر کسی حق ندارد به مجرد وجود آیه جهاد در قرآن، آن را مستمسک و مجوز کشتن کفار و کسانی که به دین و مذهب او نیست قرار دهد. چه اینکه ائمه اهل بیت(ع) جهاد را بر مسلمانان با امام عادل واجب می داند به این معنا هرگاه امام معصوم دستور جهاد داد بر مسلمانان واجب می شود که به این دستور امام لبیک بگویند نه اینکه هر کسی از هرجا برخیزد وبه نام جهاد با کفار و مخالفین خود جنگ را راه بیاندازد. امام رضا(ع) به مأمون خلیفه عباسی نوشتند«والجهاد واجب مع الإمام العادل»[۴] یعنی جهاد با امام عادل که مراد از آن امام معصوم و مفترض الطاعه است بر مسلمانان واجب می گردد نه با مثل خلفای عباسی و امثال آنان. حتی امام صادق(ع) در روایتی جهاد بدون امام معصوم را مانند خوردن میته، خون و گوشت خوک حرام دانسته است.[۵]

به دلیل همین آیات و روایات از نظر فقها و علمای شیعه امامیه جهاد ابتدایی بدون حضور امام معصوم جایز نیست؛ بلکه با حضور امام و دستور او و یا دستور نائب خاص او  جهاد بر مؤمنین واجب می‌گردد. تنها در یک صورتی جهاد و جنگ بر مسلمانان آن هم به صورت کفایی واجب می گردد که دشمنان بر مسلمانان هجوم آورده و با هجوم آنان بیضه اسلام در خطر نابودی قرار بگیرد. و این جهاد، جهاد دفاعی است که عقل نیز آن را لازم می داند.[۶] 

با توضیحاتی که داده شد دلالت هریکی از آیاتی که در سوال ذکر شده به جنگهایی که در زمان رسول خدا(ص) از طرف کفار و مشرکین بر مسلمانان تحمیل شده بود، انصراف پیدا می‌کند و از حوادث مربوط به آنها به زمانهای دیگر تحت عنوان وجوب جهاد ابتدایی تجاوز نمی‌کنند تا برای مسلمانان کشتن کفار و مخالفینی را که به آنان هیچ تعرضی و تجاوزی نکرده، واجب و یا جایز گرداند. هیچ عاقلی این مطلب را نمی پذیرد که آرامش و امنیت به نا آرامی و نا امنی تبدیل شود. پس تمام آیات جهاد و قتال مربوط به زمان رسول خدا(ص) می شود آن در صورتی که میان کفار و مسلمین جنگی حادث شده باشد و مؤمنین مکلف اند که به دستور پیامبر اسلام(ص) با دشمنان بجنگند و نباید از جنگ و جهاد در راه خدا رو برتابند چه اینکه فرار ازجنگ و زبونی در برابر دشمن از نظر عقلاء امر ناپسند است و دینی که خود را حق می داند نباید به پیروان خود دستور فرار از جنگ و دستور تسلیم شدن به دشمن را بدهد. اگر چنین دینی وجود داشته باشد اولا این دین حقانیت خود را زیر سوال برده و ثانیا هیچ کسی آن را دین معقول و قابل پذیرش نمی‌داند. شجاعت و سخت گیری و کوچک شمردن دشمن در جنگ از امور پسندیده و مورد پذیرش عقل و عقلا است. دین مبین اسلام برای جنگ قوانینی وضع کرده که حتی از ظلم در جنگ و بر علیه دشمنان جلوگیری می کند. در قرآن می فرماید:  «وَ قاتِلُوا فی‏ سَبیلِ اللَّهِ الَّذینَ یقاتِلُونَكُمْ وَ لا تَعْتَدُوا إِنَّ اللَّهَ لا یحِبُّ الْمُعْتَدینَ»[۷] و در راه خدا، با كسانى كه با شما مى‏جنگند، نبرد كنید! و از حدّ تجاوز نكنید، كه خدا تعدّى‏كنندگان را دوست نمى‏دارد! این آیه شریفه به صراحت می گوید با کفاری که با شما می جنگند با آنان بجنگید و در جنگ نباید بر آنان ظلم کنید. این تعلیم از تعالیم بسیار ارزشمند قرآنی است که انسانیت و عقلانیت در آن موج می زند. و یا می‌فرماید: «فَمَنِ اعْتَدى‏ عَلَیكُمْ فَاعْتَدُوا عَلَیهِ بِمِثْلِ مَا اعْتَدى‏ عَلَیكُمْ وَ اتَّقُوا اللَّهَ وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ مَعَ الْمُتَّقینَ»[۸]؛ یعنی و (به طور كلّى) هر كس به شما تجاوز كرد، همانند آن بر او تعدّى كنید! و از خدا بپرهیزید (و زیاده روى ننمایید)! و بدانید خدا با پرهیزكاران است! در این عدم تعدی بر دشمن کار پرهیزکاران شمرده شده است.

اما اینکه داعشی‌ها یا هر گروه ترویستی خود را قیم اسلام دانسته و به جای پیامبر اسلام(ص) نشسته و با رأی و نظر  مبتنی بر هوی و هوس، مردم را اعم از مسلمانان و غیر مسلمانان قتل عام می کنند، هیچ ربطی به آموزه‌های قرآن ندارد. این آنان هستند که در هر شرایطی دست به این کارهای غیر معقول و غیر انسانی می‌زنند. بنابراین نه عقاید این گروه ها از قرآن گرفته شده است و نه عمل کرد آنان از طرف قرآن و آموزه‌های اصیل اسلامی قابل تأیید است؛ بلکه آنان فتنه‌گر و مفسدانی هستند که بر علیه اسلام قد بر افراشته و به حکم قرآن این مسلمانان هستند که باید در قبال گروه‌های تکفیری و تروریستی از اسلام و مسلمانان و مظلومین دفاع کنند. 

پی نوشتها:

[۱] . ممتحنه، آیات ۸و۹.

[۲] بقره، ۸۳.

[۳] . رک:  محمد حسین طباطبایی، ترجمه تفسیر المیزان، (ترجمه: موسوی همدانی)، ج۱، ص۳۲۸، قم، دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ى مدرسین حوزه علمیه قم، چ۵، ۱۳۷۴ش.

[۴] . حر عاملی، وسائل الشیعه، ج۱۵، ص۱۸، قم، مؤسسة آل البیت (ع) لإحیاء التراث ، چ۲، ۱۴۱۴ش.

[۵] . رک: وسائل الشیعه، ج۱۵، ص۴۵.

[۶] . محمد بن جمال الدین، شهید ثانی، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة ، ج ۲، ص ۳۸۱ – ۳۸۲، منشورات جامعة النجف الدینیة،(مکتبه داوری)، چ۱، ۱۳۸۶ش.

[۷] . بقره، ۱۹۰.

[۸] . بقره، ۱۹۴.