قرآن، در تمامی زمینه ها و فضایل و كرامات و با در نظر گرفتن همه مصالح و جنبه های مادی و معنوی، از حقوق بشر سخن می راند. از دیدگاه قرآن، انسان، كرامت ذاتی دارد.
آیا درباره حقوق بشر آیاتی در قرآن هست؟
قرآن درباره حقوق بشر، آیات فراوان دارد. قبل از آوردن نمونه ای از آیات، بیان این مطلب لازم است كه حقوق بشر ـ به مفهوم قرآنی آن ـ با حقوق بشر غربی متفاوت است. در غرب، حقوق بشر، مبتنی بر امانیسم (اصالت انسان و انسان محوری) مادیت و منافع مادی فردی و طبقاتی و... است؛ امّا قرآن، در تمامی زمینه ها و فضایل و كرامات و با در نظر گرفتن همه مصالح و جنبه های مادی و معنوی، از حقوق بشر سخن می راند. از دیدگاه قرآن، انسان، كرامت ذاتی دارد: "و لقد كرّمنا بنیءادم؛ (اسراء، ۷۰) ما آدمی زادگان را گرامی داشتیم. " برای به فعلیت رساندن این خصلت ذاتی، مقاماتی گران قیمت به او عطا شده كه به هیچ یك از دیگر موجودات، داده نشده است و در هیچ مكتبی مانند اسلام، چنین حقوقی كه لایق انسان باشد، به چشم نمی خورد.
اكنون به چند نمونه آیات قرآنی درباره كرامت، شخصیت و حقوق انسان اشاره می كنیم:
۱. انسان به خدای متعال قرب تكوینی دارد: "وَإِذَا سَأَلَكَ عِبَادِی عَنِّی فَإِنِّی قَرِیبٌ أُجِیبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذَا دَعَانِ؛ (بقره، ۱۸۶) و هنگامی كه بندگان من، از تو درباره من سؤال كنند، (بگو:) من نزدیكم! دعای دعاكننده را به هنگامی كه مرا می خواند، پاسخ می گویم! " این بالاترین كرامتی است كه خداوند در حق انسان قائل شده است.
۲. انسان، خلافت الهی را به عهده دارد: "إِنِّی جَاعِلٌ فِی الاْرْضِ خَلِیفَةً؛ (بقره، ۳۰) من در روی زمین جانشین برای خودم قرار دادم. " ۳. حق انتخاب آگاهانه و آزادانه (كه لازمه آن، اختیار است) برای انسان محفوظ است: "الَّذِینَ یَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَیَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ؛ (زمر، ۱۸) كسانی كه سخنان را می شنوند و از نیكوترین آن ها پیروی می كنند. " "إِنَّا هَدَیْنَـهُ السَّبِیلَ إِمَّا شَاكِرًا وَ إِمَّا كَفُورًا؛ (انسان، ۳) ما راه را به او نشان دادیم، خواه شاكر باشد (و پذیرا گردد) یا ناسپاس. " ۴. پیمودن راه حق بعد از انتخاب آگاهانه برای او آسان شده است: "ثُمَّ السَّبِیلَ یَسَّرَهُ؛ (عبس، ۲۰) سپس راه را برای او آسان كرد. " ۵. بارهای سنگین و زنجیرهای دست و پاگیر با آمدن پیامبران از دوش او برداشته شده است: "وَیَضَعُ عَنْهُمْ إِصْرَهُمْ وَالأَغْلَـلَ الَّتِی كَانَتْ عَلَیْهِمْ؛ (اعراف، ۱۵۷) و بارهای سنگین و زنجیرهایی را كه بر آن ها بود، (از دوش و گردنشان) بر می دارد. " ۶. موارد دیگری از قبیل: قرار دادن تمامی مواهب مادی و معنوی برای او در جهت رسیدن به كمال نهایی (انعام، ۱۰۴)، انسان، مخلوقی برگزیده شده از بین همه مخلوقات عالَم (طه، ۱۲۲)، تأكید بر حفظ شرافت انسان (یوسف، ۵۰) موجودی كه محور و هدف رسالت های رسولان است. (اسراء، ۹، ۱۰)
قدرت تسخیر انسان، در عالم طبیعت (لقمان، ۲۰) برخورداری او از عقل و قدرت تدبر و تفكر كه منشأ اراده و انتخاب و اختیار و آزادی است (اسراء، ۳۶)، حق حیات، حرام بودن قتل او و... احتراماتی است كه قرآن برای انسان قائل شده است. آنچه قرآن درباره حقوق بشر بیان كرده، نشانگر آن است كه انسان، برترین مخلوق است و بالاترین حقوق، كرامت، فضیلت و شخصیت به او عطا شده است. ۱
پی نوشت ها:
۱. ر. ك: المیزان، ترجمه موسوی همدانی، ج ۱۳، ص ۲۱۴ ـ ۲۲۷، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم / حقوق الانسان فی الاسلام، دكتر محمدالزّحیلی، ص ۱۲ ـ ۴۷ و ۱۴۰ ـ ۱۴۶، دارالكلم الطیب، بیروت.
منبع: خبرگزاری مهر
