طبق آیهی ۳۵ سوره نور «اللَّهُ نُورُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ» یعنی «خدا نور آسمان ها و زمین است.» ماهیت نورانیت خداوند چگونه است؟ آیا منظور نور محسوس است؟
در آاین آیه شریفه مراد این نیست كه خداوند، دارای جسمی نورانی است، چون طبق یافته‌های علمی امروزه، حقیقت نور، جسمی رقیق و روشنی می‌باشد كه درباره‌ی آن تحقیقات بسیاری انجام گرفته است و از طرف دیگر، نور از محدثات است، در حالی كه خدای تعالی محل حوادث نیست.
پس توصیف خدای تعالی در قالب نور، عقلانی نیست، چون او منزه از هر نسبت حدوث یا جسمیت است. خداوند به عنوان خالق مطلق، صاحب و خالق نور نیز است:
هُوَ الَّذِی جَعَلَ الشَّمْسَ ضِیاءً وَالْقَمَرَ نُورًا(۲)
دیگر این‌كه مراد از «نور» در آیهی شریفه فوق، در معنی ظاهری‌اش، مبین چیزی كه اجسام تیره را برای دیدن روشن می‌كند، نیست. گروهی از مفسران كلمه‌ی «نور» را در این جا به معنی «هدایت كننده» و برخی به معنی «روشن كننده»(۳) و بعضی به معنی «زینت بخش»(۴) و .... تفسیر كرده‌اند.
مرحوم طبرسی نیز می‌نویسد: «خدای یكتا به نور و روشنی وصف شده است، چرا كه هر سود و نیكی و نعمت، موهبتی از بارگاه خداوند متعال سرچشمه می گیرد و این جمله همانند این است كه می گویند: «حسن» مایه‌ی رحمت و بركت است و فلان كس مایه‌ی عذاب می باشد. بنابراین نور و روشنایی در این جا اشاره به این است كه خدا سرچشمه‌ی نعمت ها و مواهب است.»(۵)
در احادیث نیز نقل شده است كه شخصی از امام رضا ( علیه‌السلام) در مورد تفسیر آیهی «اللَّهُ نُورُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ» پرسید و ایشان در پاسخ چنین فرمودند:
«هاد لاهل السموات و هاد لأهل الارض» یعنی «او هدایت كننده‌ی اهل آسمان و هدایت كننده‌ی اهل زمین است.»(۶)
گر چه همه‌ی این معانی صحیح است ولی مفهوم آیه باز هم وسیع‌تر می‌باشد.
از سوی دیگر، اگر با دقت در آیات قرآن، می‌توان دریافت كه خداوند متعال از چیزهای دیگری هم به عنوان «نور» یاد كرده است، در حالی كه اصلاً موجودی مادی و محسوس نیستند:
«ایمان» در این آیهی شریفه: اللّهُ وَلِی الَّذِینَ آمَنُواْ یخْرِجُهُم مِّنَ الظُّلُمَاتِ إِلَی النُّوُرِ(۷) یعنی «خداوند ولی كسانی است كه ایمان آورده اند. آن ها را از ظلمت و تاریكی های ـ شرك و كفر ـ به سوی نور ـ ایمان ـ رهنمون می كند.»
«هدایت الهی» در این آیهی شریفه او من كان میتاً فاحیینا و جعلنا له نوراً(۸) یعنی «آیا كسی كه مرده بود و ما او را زنده كردیم و نور هدایتی برای او قرار دادیم.»
در نتیجه: منظور آیهی شریفه‌ی «نور»، معرفی ماهیت جسمی و نورانی خداوند، بلكه استعاره و اشاره‌ای درباره‌ی چگونگی الطاف الهی نسبت به موجودات آسمانی و زمینی است.
پی نوشتها
۱. نور : ۳۵.
۲. یونس : ۵.
۳. علامه طباطبائی، المیزان، ترجمه موسوی همدانی، قم، انتشارات جامعه مدرسین، ج ۱۵، ص ۱۶۹.
۴. آیت الله مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، دار الکتب الاسلامیه، چاپ هفتم، ۱۳۶۸ش، ج ۱۴، ص ۴۷۱.
۵. علامه طبرسی، مجمع البیان، ترجمه کرمی، تهران، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۰ ش، ج ۱۸، ص ۶۳۶.
۶. آیت الله مکارم شیرازی، پیشین، ج ۱۴، ص ۴۷۱.
۷. بقره : ۲۵۷.
۸. انعام : ۱۲۲.
