معرفى كتاب
اسباب النزول القرآنى،تاريخ و حقايق تألیف حسن محسن حیدر به بررسى حقايقى تاريخى در باب «اسباب نزول»آيات قرآنى مى‌پردازد.نويسنده موضوع اسباب نزول را در مكتب شيعه مورد بررسى قرار داده و راز غيبت عالمان اين مكتب از اين حوزه را يادآور مى‌شود.
به اعتقاد نويسنده اختصاص بابى مستقل به اسباب نزول زاييدۀ جامعۀ سنّى است اما در مكتب شيعى هيچگاه اسباب نزول بصورت مستقل و جدا از ساير روايات تفسيرى مورد بحث واقع نشده است.نويسنده بر اين باور است كه پيامبر اكرم صلى اللّه عليه و آله و سلم و ائمه اهل البيت عليهم السلام اهتمام ويژه‌اى به بيان اسباب نزول آيات قرآنى داشتند.ازاين‌رو پندار كسانى را كه معتقدند ايشان نسبت به موضوع مذكور توجهى نداشته‌اند مردود مى‌داند.
نويسنده يادآور مى‌شود كه بذر اوليه بحث از اسباب نزول را خود پيامبر افشاند و حضرت بر آگاهى مسلمانان از اسباب نزول اهتمام ويژه‌اى مبذول مى‌داشت.البته اين بدان معنا نيست كه ايشان به صورت كامل بدين موضوع پرداخته و يا بابى مستقل را بدان اختصاص داده‌اند بلكه به اشاراتى كه باب موضوع را باز نگاه دارد اكتفا نموده تا آيندگان به تكميل آن بپردازند.
در بخشى از كتاب نويسنده از نقش ويژه على عليه السلام در بيان اسباب نزول پرده برداشته و احتجاجات متعدد ايشان را با اسباب نزول يادآور شده و از اهتمام ويژه ايشان به اين موضوع سخن مى‌گويد.
در ادامه به دورۀ استقلال علم اسباب نزول از ساير روايات تفسيرى اشاره شده و از طبرى به عنوان نخستين مفسرى كه بدين امر مبادرت ورزيد نام برده مى‌شود. نويسنده در مورد مكتب شيعى يادآور مى‌شود كه علم اسباب نزول در زمان خود ائمه اهل البيت عليهم السلام تدوين يافته و وجود منابعى شيعى كه به صورت مستقل بدين موضوع پرداخته باشند را منكر مى‌شود.
در نهايت ديدگاههاى جديد عالمان معاصر اهل سنت و شيعه را در مورد اسباب نزول يادآور شده و گستره و دامنه علم اسباب نزول را مورد بررسى و تحقيق قرار مى‌دهد.
ساختار كتاب
كتاب حاضر داراى يك مقدمه و شش بخش ذيل مى‌باشد:
۱-(البذور الاولى)،به موضوع:«النبى(ص)و اسباب النزول»در دو قسمت:حركة النبى(ص) و اهتمام الصحابة في عصر الرسول(ص)،اختصاص يافته است.
۲-(بين التفكّر و بوادر التأسيس)عناوينى چون:وفاة الرسول(ص)و انقطاع الوحى، دور الامام على(ع)في اسباب النزول،الوقوف بوجه التفكر لاسباب النزول،الاحتجاج بأسباب النزول،دور الامام على(ع)في رواية الأسباب و غيره را مورد بحث قرار مى‌دهد.
۳-(شيوع الأسباب)به موضوعاتى چون:وفاة الشاهدين على الوحى،الأسباب و الوضع، حول دور التابعين و غيره اختصاص يافته است.
۴-(استقلال علم أسباب النزول)داراى عناوينى چون:نحو استقلال اسباب النزول،أول الغيث،نقطة التحول،المدرسة الشيعية،ماذا في تفاسير الشيعة،المصادر الشيعته في اسباب النزول و غيره مى‌باشد.
۵-(الدراسات الحديثة)به سه عنوان:الدراسات العامة،الدراسات المثيرة للجدل و الدراسات الشيعية اختصاص يافته و اسباب نزول از سه زاويه فوق مورد بررسى قرار گرفته است.
۶-(تحقيق دائرة أسباب النزول).
در پايان هم منابع و مآخذ كتاب معرفى شده است.
نسخه شناسى
كتاب حاضر به قلم آقاى حسن محسن حيدر و به زبان عربى نگارش يافته و در قطع رقعى با جلد شوميز در ۱۲۰ صفحه براى بار نخست در سال ۱۴۲۷ق/ ۱۳۸۵ش از سوى «انتشارات مركز جهانى علوم اسلامى» يا «المركز العالمى للدراسات الاسلامية» قم منتشر شده است.
منبع: ویکی نور
