مصداق اهل‌بیت، بنا بر منابع معتبر اهل سنت، پیامبر اسلام (صلی‌الله علیه و آله)، امام علی، فاطمه زهرا، امام حسن و امام حسین (علیهم‌السلام) هستند که در زمان نزول آیه تطهیرحضورداشته‌اند. در صحیح مسلم از زبان عایشه همسر پیامبر خدا (صلی‌الله علیه و آله) نقل‌شده که روزی پیامبر خدا (صلی‌الله علیه و آله) بین طلوعین، کسائی را که از پشم سیاه بافته‌شده بود بر روی خود انداخت که در این هنگام حسن بن علی آمد و پیامبر او را در کنار خود زیر کساء برد و سپس حسین آمد او هم زیر کساء رفت و بعد از او فاطمه دختر رسول‌الله آمد او هم داخل کساء شد و بعد از او علی آمد و در زیر کساء با آن‌ها یکجا شد. در این زمان پیامبر (صلی‌الله علیه و آله) فرمود: «إِنَّما یریدُ اللَّهُ لِیذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیتِ وَ یطَهِّرَكُمْ تَطْهیرا».[۱] در مستدرک حاکم با شرط بخاری و مسلم و کتاب‌های دیگر اهل سنت نیز از زبان ام‌سلمه همسر دیگر پیامبر (صلی‌الله علیه و آله) نقل‌شده است زمانی که این آیه در خانه او بر پیامبر نازل گردید پیامبر (صلی‌الله علیه و آله) علی، فاطمه، حسن و حسین را در زیر کساء جمع کردند و فرمودند: «اَللَّهُم هَؤُلاءِ اَهلُ‌بَیتِی». ام سلمه می‌گوید من عرض کردم آیا من از اهل‌بیت نیستم فرمودند: تو اهل منی و با خیر هستی و اینان اهل‌بیت من هستند.[۲]

وجوب محبت اهل بیت بر مسلمانان

محبت اهل‌بیت و اجتناب از دشمنی با آنان از حقوق مسلم است که بر مسلمانان واجب گردیده است. محبت اهل‌بیت از حقوقی است که در قرآن کریم به آن تصریح‌شده است. خداوند می‌فرماید:«قُلْ لا أَسْئَلُكُمْ عَلَیهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبى‏[۳]؛ بگو: من هیچ پاداشى از شما بر رسالتم درخواست نمى‏كنم جز دوست داشتن نزدیكانم [اهل‌بیتم‏]». این آیه شریفه به‌اتفاق مفسرین شیعه و سنی دلالت روشن بر وجوب محبت اهل‌بیت دارد که عبارت‌اند از علی، فاطمه، حسن و حسین(علیهم‌السلام). در کتاب‌های معتبر اهل سنت آمده هنگامی‌که آیه مودت نازل گردید از پیامبر (صلی‌الله علیه و آله) سؤال شد این قرابت شما کیست که محبت آنان بر ما واجب گردیده است؟ رسول خدا (صلی‌الله علیه و آله) فرمود: علی و فاطمه و دو فرزند او.[۴] ابی سعود در ذیل همین مطلب گفته است: «حُرِمت الجنّةُ علَى مَن ظَلمَ أهلَ بَيتِي و آذاني فِي عِترَتِي». [۵] یعنی پیامبر (صلی‌الله علیه و آله) فرمود بهشت بر کسی که بر اهل بیتم ظلم می کند و درباره عترتم مرا اذیت می کند حرام شده است.  

همچنین پیامبر اسلام (صلی‌الله علیه و آله) درباره دشمنی با اهل‌بیت فرموده است: «وَالَّذی نَفسِی بِیَدِه لَا یبغِضُنا اهلَ البَیتِ رجلٌ(احد)اِلاّ اَدخَلَهُ اللَّهُ تَعالی النار؛ قسم به آن‌کسی که جان من در دست اوست کسی با ما اهل‌بیت دشمنی نمی­کند مگر این­که خدا او را داخل جهنم کند».[۶] آلوسی در ذیل این حدیث می­گوید حق این است که محبت اهل‌بیت پیامبر واجب است و هر چه این قرابت قوی‌تر باشد محبت شدیدتر می­گردد پس محبت علویان و فاطمیان از همه محبت­ها لازم­تر و شدیدتر است.[۷]

اهل سنّت از پیامبر (صلی‌الله علیه و آله) روایت مفصلی مبنی بر محبت اهل‌بیت نقل كرده‌اند كه برخی از فراز های آن چنین است: «آگاه باشید هر كس بر محبّت آل محمّد بمیرد، شهید مرده است. آگاه باشید هر كس بر حبّ آل محمّد از دنیا برود بخشیده شده از دنیا رفته است ... و آگاه باشید هر كس بر محبّت و دوستی آل محمّد از دنیا برود، خداوند قبرش را محلّ زیارت ملائكه جهان قرار می‌دهد ... آگاه باشید هر كس بر غضب آل محمّد بمیرد كافر از دنیا رفته است و بوی بهشت به مشامش نخواهد رسید».[۸]

یکی از مصادیق محبت اهل‌بیت فرستادن صلوات بر آنان است. حدیثی در کیفیت صلوات فرستادن بر محمد و آل محمد (صلی‌الله علیه و آله) در کتاب­های معتبر اهل­سنت از جمله صحیح بخاری چنین نقل شده: «...سَأَلْنَا رَسُول اللَّه (ص) فَقُلْنَا يا رَسُول اللَّهِ كَيْفَ الصَّلَاةُ عَلَيْكُمْ أَهْلَ الْبَيْتِ فإن اللَّهَ قد عَلَّمَنَا كَيْفَ نُسَلِّمُ عَلَيْكُمْ قال قُولُوا اللهم صَلِّ على مُحَمَّدٍ وَ عَلَى آلِ مُحَمَّدٍ كما صَلَّيْتَ على إبراهيم وَ عَلَى آلِ إبراهيم إِنَّكَ حَمِيدٌ مَجِيدٌ اللهم بَارِكْ على مُحَمَّدٍ وَ عَلَى آلِ مُحَمَّدٍ كما بَارَكْتَ على إبراهيم وَ عَلَى آلِ إبراهيم إِنَّكَ حَمِيدٌ مَجِيدٌ»؛[۹] یعنی از رسول خدا سؤال کردیم که صلوات بر شما اهل‌البیت چگونه است همانا خداوند فرستادن سلام را بر شما به ما آموخته است؟ پیامبر فرمود: بگویید اللهم صلّ علی محمد ... تا آخر.

فرستادن صلوات بر اهل بیت آن قدر مهم است که از سوی خداوند جزئی از تشهد نماز  قرار داده شده است و به همین دلیل امام شافعی درباره اهل‌بیت شعری سروده که محبت آنان را بر همه مسلمانان فرض دانسته است:

یا آل بیت رسول‌الله حبكم             فرض من الله فی القران انزله

یكفیكم من عظیم الفخر انكم        من لم یصل علیكم لا صلوة له[۱۰]

(ای خاندان رسول خدا (ص)محبت شما در قرآن از طرف خداوند بر ما فرض واجب شده است. در عظمت و بزرگواری شما همین بس كه هر كس به شما صلوات نفرستد نمازش قبول نیست).

از آنچه بیان شد محبت اهل‌بیت هم در قرآن کریم و هم در احادیث نبوی یک فریضه است که مسلمانان باید به آن مقید باشند.

نویسنده: حمیدالله رفیعی

[۱]. مسلم بن حجاج نیشابوری، صحیح مسلم، ج ۴ ص ۱۸۸۳، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، تحقیق: محمد فؤاد عبد الباقی، بی‌تا.

[۲]. حاکم نیشابوری، محمد بن عبد الله، المستدرک علی الصحیحن، ج ۲ ص ۴۵۱ و ج ۳ ص ۱۵۹، بیروت، دار الكتب العلمیة، چ ۱،۱۴۱۱ ق. تحقیق: مصطفى عبد القادر عطا.

[۳]. شوری،۳۳.

[۴]. زمخشری، محمود بن عمر،  تفسیر الكشاف،ج ۴، ص ۲۲۳ و ۲۲۴،  بیروت، دار إحياء التراث العربي، تحقيق: عبد الرزاق المهدي ؛ قرطبی، محمد بن احمد،الجامع لاحکام القرآن، ج ۱۶، ص ۲۲، قاهره، دارالشعب، بی‌تا.

[۵]. ابی سعود، محمد بن محمد، تفسیر ابی سعود، ج ۸، ص ۳۰، بیروت، دار إحياء التراث العربي، بی‌تا.

[۶]. صحیح ابن حبان، ج ۱۵، ص ۴۳۵، حدیث ۶۵۷۸ ؛ المستدرک، ج ۳ص ۱۶۲، حدیث ۴۷۱۷.

[۷]. آلوسی، سید محمود، روح المعانی، ج ۲۵، ص ۳۲، بیروت،دارإحياءالتراثالعربي، بی‌تا.

[۸]. جوینی،ابراهیم، فرائد السمطین، ص ۲۵۵- ۲۵۶،بیروت، مؤسسة المحمودی، ۱۳۹۸ ق.

[۹] . بخاری، محمد بن اسماعیل، صحیح بخاری، ج۴ص ۱۱۸ و ۱۱۹، دارالفکر للطباعه والنشر و التوزیع، ۱۴۰۱ق.

[۱۰]. دیامطی، ابی بکر بن سید محمد،حاشية إعانة الطالبين ، ج ۱، ص ۱۷۱،بیروت، دار الفكر للطباعة والنشر والتوزيع، بی‌تا.