۱. مضمون سوره ی حمد و اسامی آن: در سوره ی «حمد» مراحل سه گانة ایمان (اصول اعتقادات توحید با تمام اقسام، معاد و نبوت امامت و...) اعتقاد به قلب، اقرار به زبان و عمل به اركان را در بر دارد، لذا «فاتحة الكتاب» اساس القرآن خوانده شده است(۱)
یعنی آن چه در مجموع سوره‌ها است. در سوره ی حمد جمع شده است. «آن چه خوبان همه دارند تو تنها داری.»
اسامی دیگر آن، السبع المثانی، الوافیه، الكافیه، الشفا، الصلاة، كه مجموعاً ده اسم می‌شود.(۲)
۲. پیامبر اسلام(ص)(فرمود: «خداوند بزرگ به خاطر دادن سوره ی حمد به خ صوص بر من منت نهاده و آن را در برابر قرآن عظیم قرار داده است و سوره ی حمد با ارزش‌ترین ذخائر گنج‌های عرش خدا است.(۳)
ثواب خواندن حمد به اندازه ی دو سوّم قرآن كریم و یا تمام آن و به منزله ی هدیه بر تك‌تك مؤمنان است.(۴)
درجایی دیگر می فرماید: «ما به تو سوره ی حمد كه هفت آیه است و دوبار نازل شده است دادیم. هم چنین قرآن بزرگ بخشیدیم.»(۵)
ناله ی ابلیس در چهار مورد بلند شد: یكی هنگام نزول سوره ی حمد بود.(۶)
و نیز از پیامبر اسلام نقل شده كه فرمود: «قسم به كسی كه جان من در دست اوست، خداوند نه در تورات و نه در انجیل و نه در زبور و نه حتی در قرآن كریم مثل این سوره را نازل نكرده است و این امّ‌الكتاب است.»(۷)
و به جابر فرمود كه «حمد برترین سوره است»(۸) لذا اساس قرآن كریم نامیده شده است.(۹)
«قرآن كریم، با تمام عظمتش در سوره ی حجر، در برابر سوره ی حمد قرار گرفته است، نزول دوباره ی آن نیز به خاطر اهمیت فوق‌العاده آن است.»(۱۰)
پس سوره ی حمد دو بار نازل شد و علّت آن به خاطر كاركرد و اهمیت بالای آن است.
پی نوشتها
۱. ر. ک: آیت الله مکارم شیرازی و همکاران، تفسیر نمونه، (تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۲۷، ۱۳۷۰)، ج ۱، ص ۴.
۲. برگرفته از لجنة من المحققین، نخبة التفاسیر (قم المرکز التقافی للدروس من القرآن)، ج ۱، ص۳.
۳. تفسیر نمونه، (پیشین)، ج ۱، ص ۵ و تفسیر برهان، ج ۱، ص ۲۶.
۴. ابوعلی طبرسی، مجمع‌البیان، (بیروت، دارالمعرفه، سوّم، ۱۴۰۸)، ج ۱، ص ۸۸.
۵. سورة حجر، آیة ۸۷.
۶. تفسیر نمونه، (پیشین)، ج ۱، ص ۶.
۷. مجمع‌البیان (پیشین) ج ۱، ص ۸۸.
۸. همان مدرک.
۹. تفسیر نمونه، ج ۱، ص ۴.
۱۰. تفسیر نمونه (پیشین) ج ۱، ص ۵.
منبع : نرم افزار پاسخ ۲ مرکز مطالعات حوزه.
