(۱۳۹۹-۱۳۲۹ ه.ق)
ولادت
در چهارم ربيع الاول۱۳۲۹ ق. صداى نوزادى در فضاى خانه ساده آية الله سيد ابوالحسن طالقانى پيچيد كه نامش را محمود گذاشتند و پدرش پشت جلد قرآن نوشت: سيد محمود. نوشتار كوتاه . سيد محمود دوران كودكى را تا ده سالگى در روستاى گليرد طالقان سپرى نمود و همانجا خواندن ، نوشتن و مقدمات علوم اسلامى را فراگرفت و در مكتب پدر - كه عالمى سياستمدار بود - مبارزه با استبداد در ذهن او نقش بست . او سپس همراه خانواده بهتهران رفت كه همزمان بود با دوران ديكتاتورى رضاخان و مبارزه روحانيون عليه وى و اين نقشى بسزا در شكل گيرى فكر سياسى اش داشت و از همان هنگام او را وارد ميدان مبارزه با ستم كرد.
تحصيلات
سيد محمود در نوزده سالگى براى فراگيرى بيشتر علوم اسلامى به قم رفت و از درس استادانى بزرگ چون آية الله حجت و آية الله خوانسارى بهره فراوان برد.
دانش پژوه جوان ، مدتى براى بهره گيرى از درسعلماى برجسته نجف ، راهى آن مركز بزرگ علمى شد؛ اما دوباره به قم و مدرسه فيضيه برگشت.
سير به سوى خلق
آية الله طالقانى پس از سالها تحصيل در قم ، از آيةالله جائرى يزدى ، بنيانگذار حوزه علميه قم ، اجازه اجتهاد گرفتو با عزمى راسخ و گامى استوار، راهى تهران شد و در مدرسه عالى شهيد مطهرى (سپهسالار سابق ) به آموزش علوم اسلامى پرداخت.
او كه مدتها پيش درد جامعه و مردم را حس كرده بود و تنها راه نجات را در بازگشت به اسلام و قرآن مى دانست ، با برقرارى جلسات تفسير قرآن در راه گام نهاد
مجاهدى نستوه
روزى در چهار راه گلوبندك تهران ، بين زنى مسلمان و ماءمورى مزدور درگيرى بوجود آمد كهماءمور فرومايه سعى داشت چادر را از سر زن مسلمان برگيرد؛ ولى او مقاومت مى كرد.
آية الله طالقانى كه از آنجا در حال عبور بود با صحنه كشمكش آنان روبرو گشت ؛ از اين رو با ماءمور گلاويز شد و آن زن را از چنگش رها ساخت.
به دنبال اين درگيرى ، بيگانه پرستان ، آقاى طالقانى را به جرم اهانت به مقامات بلند پايه كشورى بازداشت و به شش ماه زندان محكوم كردند
با سقوط رضا خان و بر سر كار آمدن شاه جوان وبى تجربه ، فضاى فعاليتهاى فرهنگى و سياسى تا اندازه اى باز شد؛ در اين هنگام آية الله طالقانى برى آشنايى هر چه بيشتر نوجوانان و جوانان با معارف اسلامى ، به تشكيل كانون اسلام دست زد و براى فراگير كردن فعاليت زير بنايى اش به انتشار مجله دانش آموز از طرف كانون ، همت گماشت .
به دنبال پايه گذارى نهضت ملى نفت به رهبرى آية الله كاشانى و حركت يكپارچه مردم در پشت سر او، براى ستاندن حق خويش از انگليس غارتگر، آية الله طالقانى همگام با قهرمان مبارزه ، عليه استعمار بهقيام پيوست و يكى از ياران نزديك آقاى كاشانى در اين راه شد و با زبان گويا و برنده خود به افشاگرى و روشنگرى پرداخت .
تاليفات
اگر چه زندگانى آية الله طالقانى سراسر مبارزه بود و بارها زندانى و تبعيد گرديد، امام با اين حال آثار ارزشمندى از خود بجا گذاشت:
۱. پرتوى از قرآن كه شامل تفسير سوره هاى فاتحه ، بقره ، آل عمران ، ۲۲ آيه ابتداى سوره نساء و تمامى سوره هاى جزء سى ام قرآن است و در شش جلد منتشر گرديد.
۲. مقدمه ، توضيح و تعليق بركتاب تنبيه الامة و تنزيه الملة آية الله نائينى
۳. اسلام و مالكيت.
۴. ترجمه جلد اول كتاب امام على بن ابى طالب، نوشته عبدالفتاح عبدالمقصود.
۵. به سوى خدا مى رويم كه سفر نامه حج است.
۶. پرتوى از نهج البلاغه.
۷. آينده بشريت از نظر مكتب ما.
۸. آزادى و استبداد.
۹. آية حجاب .
۱۰. مرجعيت و فتوا.
۱۱. درسى از قرآن.
۱۲. درس وحدت .
وفات
او پس از سالها مبارزه ، در ساعت ۴۵/۱ بامداد روزدوشنبه ۹/۶/۱۳۵۸ به سوى حق شتافت و ملتى در غم فراقش غرق ماتم شدند.
خصوصيت ترجمه ايشان
تفسير پرتوى از قرآن عنوان تفسيري است ناتمام از مرحوم آيت الله سيد محمود طالقاني (۱۲۸۶- ۱۳۸۵ هـ ش) اين تفسير که از آغاز قرآن تا آيه ۲۴ سوره نساء و جزء سي قرآن را شامل مي شود تفسيري هدايتي و علمي است. چاپ جلد نخست اين تفسير در سال ۱۳۴۲ توسط شرکت سهامي انتشار انجام گرفته است. در اين تفسير، ترجمه آيات به صورت جداگانه و ذيل هر گروه از آيات ارائه شده است. ترجمه پرتوي از قرآن به روش تحت اللفظي يا به تعبير مفسر "فارسي تطبيقي" است انتخاب اين روش به اين علت است که ترجمه آيات از حدود معاني صريح لغات خارج نباشد. تفاوت مهم اين ترجمه با ترجمه هاي تحت اللفظي اين است که تا حد زيادي به ساختار زبان فارسي نيز توجه شده است حتي برخي از آيات به صورت معادل ترجمه شده است. يکي از ويزگيهاي ترجمه آيت الله طالقاني کاربرد «همي» در ترجمه مضارع استمراري است که اين امر اثر ايشان را به ترجمه هاي کهن شبيه مي کند. آيت الله طالقاني با اعتراف با اين حقيقت که هر چه در ترجمه قرآن دقت شود به هر لغتي در آيد نميتواند مانند آيات قرآن معجزه باشد اعلام مي دارد که هر ترجمه اي از قرآن نارساي به مقصود قرآني است مگر آنکه توضيح و تفسير شود. از اين رو ترجمه خود را در کنار تفسير ارائه داده است.
