چكیده:

 اگر چه تمام پیامبران الاهی دارای معجزاتی بوده‌اند، اما قرآن كریم به عنوان معجزه جاویدان پیامبر گرامی اسلام، تنها معجزه یك پیامبر الاهی است كه اكنون در اختیار بشر وجود دارد. آنچه كه در این نوشتار کوتاه مورد است اثبات معجزه‌بودن قرآن كریم است. بر اساس یافته‌های این تحقیق وجه اعجاز قرآن كریم در فصاحت و بلاغت خلاصه نمی‌شود، بلكه اعجاز قرآن كریم وجوه متعددی دارد. شبهات وارد بر این وجوه نیز هیچ یك شایستگی خدشه در آن را ندارند.

مقدمه

اگر چه به طور کلی با عواملی همچون اِخبار پیامبران پیشین و نیز ملاحظه قرائن و شواهد گوناگون بر صدق مدعای مدعی نبوت، می توان به صدق مدعای وی پی برد، اما مهمترین راه شناخت یک پیامبر ارائه معجزه از سوی اوست.

قرآن در طول ۲۳ سال بر وجود پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) نازل شد و معجزه بودن آن امری است كه مورد اتفاق تمام مسلمانان است.

قرآن خود با دعوت مخالفان به مبارزه و ارائه حتی یك سوره مانند آن، اعجاز خود را ثابت كرده است و از این جا بود كه بحث از دلیل و وجوه اعجاز قرآن مطرح شد.

بحث از وجوه اعجاز قرآن كریم پیشینه‌ای طولانی دارد و اندیشمندان مسلمان در منابع تفسیری و كلامی به بحث از آن پرداخته‌اند. اگر محور اصلی ما در این نوشتار پاسخ‌گویی به شبهات حول اعجاز قرآن كریم است، اما ابتدا گذری اجمالی به اثبات اصل اعجاز قرآن خواهیم داشت.

مفهوم‌شناسی معجزه

در تعریف معجزه گفته شده كه معجزه عبارت است از کار خارق العاده‌ای که همراه با ادعای نبوت بوده و با اراده خداوند متعال از شخص مدعی نبوت ظاهر می‌شود؛ ولی اگر کار خارق العاده‌ای از بنده‌ای صالح سر زند که مدعی نبوت نباشد، کرامت نامیده می شود.[۱]

به دیگر بیان می توان گفت كه امور و پدیده های عالم به طور كلی بر دو دسته هستند:

۱.اموری كه علت آن را با امور حسی می‌توان به دست آورد؛

این قسم از امور را امور عادی و متعارف می‌نامیم.

۲.اموری كه همه علل و اسباب آنها را نمی‌توان از طریق بررسی‌های حسی و تجربی به دست آورد.

این قسم از امور را امور خارق العاده و غیرعادی می نامیم.

حال امور خارق عادت را می توان به دو دسته تقسیم كرد:

الف. اموری كه علل و اسباب آن می تواند در اختیار  بشر قرار گیرد و آدمی می تواند با آموزش­های ویژه­ای به انجام چنین كارهایی اقدام كند.

این امور همان اموری است كه مرتاضان و ساحران آن را انجام می دهند.

ب. اموری كه تحقق آنها تنها به اذن خداوند است و عامل بشری در تحقق آن تأثیری ندارد.

چنین اموری اگر همراه با ادعای نبوت باشد را معجزه می نامند.

با توجه به آنچه كه گذشت می توان تفاوت­های میان معجزه و دیگر امور خارق عادت را می­توان چنین تبیین كرد:

اولا معجزه قابل آموزش نیست، در حالیكه امور خارق عادت را می توان یاد گرفت؛

ثانیا هدف معجزه اثبات نبوت شخص مدعی نبوت است، در حالیكه هدف در امور خارق عادت غیر از این است.[۲]

معجزات پیامبران در ادوار گوناگون به حسب اقتضائات آن زمان است؛ به عنوان مثال معجزه حضرت موسی علیه‌السلام در عصری که عصر نفوذ ساحران بود، اژدها شدن عصای آن حضرت بود و معجزه حضرت عیسی علیه‌السلام اموری همچون شفادادن بیماران، ساختن کبوتری گلی و دمیدن روح در آن و ... بود. [۳]

پیامبر گرامی اسلام(صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) معجزات فراوانی از قبیل شق القمر، معراج،  مباهله با اهل کتاب و خبرهای غیبی و ... داشته است؛[۴]

با وجود این، مهمترین معجزه پیامبر گرامی اسلام، قرآن کریم است که معجزه­ای از سنخ معنا بوده و جاویدان است؛

دلیل معجزه بودن قرآن كریم

قرآن کریم برای اثبات حقانیت خود به دفعات مخالفان خود را به تحدی فراخوانده است، در برخی موارد از مخالفان خود، تقاضای مثل قرآن را كرده است،[۵] در برخی موارد تقاضای آوردن ده سوره مانند سوره های قرآن را كرده است؛[۶] در برخی موارد نیز تقاضای آوردن حتی یک سوره را کرده است.[۷]

حال اینكه قرآن كریم مخالفان خود را به تحدی و مبارزه طلبی فراخوانده است، بدین معناست كه اولا كسی نمی‌تواند مانند قرآن را نمی تواند ارائه كند؛

ثانیا تا كنون تلاش های فراوانی برای ارائه كتابی مانند قرآن شده است كه هیچ یك به نتیجه نرسیده است.

با توجه به آنچه كه گذشت می توان به این نتیجه رسید كه قرآن كریم معجزه پیامبر گرامی اسلام(صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) است.

وجوه اعجاز قرآن كریم

اگر چه از دیرباز فصاحت و بلاغت قرآن به عنوان وجه اعجاز قرآن کریم معرفی می‌شد، اما باید مدعی شد كه اموری دیگر را نیز می توان به عنوان وجوه اعجاز نام برد كه عبارتند از:

الف. آورنده آن فردی امی و درس نخوانده بود؛

 ب. با وجود آنکه قرآن کریم در مدت ۲۳ سال بر پیامبر نازل شد، اما هیچگونه ناهماهنگی یا تعارض در آن وجود ندارد؛

ج. در قرآن کریم اصول کلی زندگی انسانی مطابق با فطرت وجود دارد که هرگز در طول زمان کهنه نشده و کارایی خود را از دست نداده‌اند.

د. وجود آیات  دال بر اسرار آفرینش و نیز برخی مطالب موافق با اکتشافات علمی روز که قرن­ها پیش از آن خبر داده شده بود، ‌از دیگر وجوه اعجاز است.

ﮬ. پیشگویی قرآن از برخی حوادث مانند غلبه روم و ... .[۸]

پی نوشتها:

[۱] . البته تفاوت میان كرامت و معجزه از اصطلاحات رایج میان اندیشمندان متأخر است و متكلمان نخستین شیعه معجزه را برای غیر انبیا نیز جایز می دانستند.

[۲] . در این باره ر.ك. مظفر، محمدرضا، عقاید الامامیة،ص۵۲،  سبحانی، جعفر، محاضرات فی الالهیات، ص۲۵۸، مصباح یزدی ، محمدتقی، ‌آموزش عقاید،‌ج۲، ص۹۹-۱۰۳

[۳] . مظفر، محمدرضا، عقاید الامامیة،ص۵۲

[۴] . مصباح یزدی،‌ محمدتقی، آموزش عقاید،‌ ج۲،‌ ص۱۲ و ۱۳ و راه شناسی،‌ ص۲۳-۴۱. سبحانی، جعفر، منشور عقاید امامیه،‌ص۱۲۴، شیخ مفید، النكة الاعتقادیة، ص ۳۶ و ۳۷، ۷۷، ‌شیخ طوسی، ‌الاقتصاد، ص۱۷۳، محقق حلی، المسلک فی اصول الدین، ص۱۷۶-۱۸۰، ابن میثم بحرانی، ‌قواعد المرام فی علم الکلام، ص۱۳۰.

[۵] . طور/۳۳.

[۶] . هود/۱۳.

[۷] . بقرة/۲۳ و ۲۴.

[۸] . سبحانی، جعفر، محاضرات فی الاهیات، ص۳۱۷ - ۳۲۸

بخشی از مقاله جواهر محمدی

منبع: http://intjz.net/maqalat/t-shobate-quran.htm