عزائم از ماده‌ی عزم به معناي قصد، آهنگ، اراده به كار واجب و فريضه است. در قرآن چهار آيه است كه با خواندن و شنيدن آن‌ها واجب است سجده كرد، آن آيات، آيات عزائم و به سوره‌هايي كه آيات را در بردارند سوره عزائم مي‌گويند، آن چهار سوره عبارتند از: ۱. والنجم، ۲. اقراء، ۳. الم تنزيل، ۴. حم سجده،
چرا در موقع خواندن يا شنيدن اين آيات سجده واجب است؟
۱. تعبد: دربعضي از روايات ائمه ـ عليهم السلام ـ آمده است كه با خوندن يا شنيدن اين آيات كه در اين سور قرار دارد بايد سجده كرد،[۱] اگر ما در موقع خواندن يا شنيدن اين آيات سجده مي‌كنيم از باب تعبد به اين فرامين است كه در حقيقت فرمان خداوند است.
۲. دستور سجده در اين آيات: چون در خود اين آيات دستور به سجده داده‌اند از باب انجام دادن اين فرمان كه در خود آيات است بايد موقع خواندن يا شنيدن اين آيات سجده كرد. چون خود خداوند در اين آيات دستور به سجده كردن داده است.
۳.سجده درمقابل عظمت خداوند: در اين سوره‌ها به خلقت انسان و آسمان‌ها و زمين اشاره شده است. با دقت در اين آيات، در اين سوره‌ها انسان به عظمت خداوند پي مي‌برد همچنين خود را در مقابل اين همه عظمت پست و بي‌مقدار احساس مي‌كند و با سجده كردن در مقابل او اعتراف به فقر و ناچيزي خود مي‌كند.
۴. مبارزه با تفكر شرك‌آلود: همان‌طور كه مي‌دانيم اين سوره‌ها در مكه نازل شده‌اند، جايي كه مشركان آن در مقابل بت‌ها سجده مي‌كردند و بت‌ها را مدبر امور مي‌دانستند و آن‌ها را شفيعان خود در نزد خداوند مي‌دانستند، خداوند براي مبارزه با اين تفكر و باطل اعلام كردن اين فكر، دستور داد كه در برابر خداوند سجده كنند و براي غير خدا سجده كردن جايز نيست.
وقتي كه پيامبر ـ صلي الله عليه و اله و سلم ـ آيات سوره‌ی نجم را تلاوت مي‌كردند به گونه‌اي كه اين آيات در دل شنوندگان تأثير گذاشته بود كه وقتي آن حضرت آيه‌ی سجده را خواندند همه حاضرين اعم از مؤمنين و مشركين به سجده افتادند به جز وليد بن مغيره كه به خاطر ناراحتي نمي‌توانست خم شود و مشتي خاك برداشت و پيشاني بر آن خاك گذاشت.[۲]
۵. زدودن تكبر: كسي كه در پيشگاه خداوند سجده‌اي كند و شريف‌ترين موضع بدن خود (پيشاني) را به خاك مي‌سايد نهايت تواضع و اخلاص را از خود نشان مي‌دهد در اين صورت است كه هر دستوري خداوند بدهد بدون چون و چرا انجام مي‌دهد.
---------------------------------------------------------
پاورقی :
۱. شيخ صدوق، خصال، آيت الله كمره‌اي (تهران، انتشارات كتابچي، چ ۴، ۱۳۷۶ هجري) ج ۱، ص ۲۳۱.
۲. تفسير نمونه، ناصر مكارم شيرازي، (تهران، انتشارات دارالكتب الاسلاميه، چ ۹، ۱۳۷۱)، ج۲۲، ص ۵۷۶.
سوره‌هاي عزائم (سجده دار)
